මිත්‍ර භාවය- අනුන්ට විරුද්ධ නැති බව - අනුකූල බව - අනුන්ගේ යහපත කැමති බව මෛත්‍රී නමි. මෛත්‍රී සහගත චිත්තය නැවත නැවත පැවැත්වීම මෛත්‍රී භාවනාව ය. ධ්‍යාන ලැබීම සඳහා මෛත්‍රී භාවනාව කිරීම ය, භාවනාමය කුශලය ලබා ගැනීම සඳහා සාමාන්‍යයෙන් මෙත් වැඩීමය කියා මෛත්‍රී භාවනාව කිරීමේ ක්‍ර‍ම දෙකක් ඇත්තේ ය. කවර ආකාරයකට වුව ද මෛත්‍රී භාවනාව කරන්නට යන පින්වතා විසින් පළමු කොට ව්‍යාපාදයේ හෙවත් ද්වේෂයේ ආදීනවයත් ඉවසීමේ ආනිසංසයත් සිහි කළ යුතු ය.
ද්වේෂයෙහි ආදීනව බොහෝ ය. ද්වේෂය හිත තවන ධර්මයෙකි. ප්‍රීතිය නැති කරන්නකි. සෞම්‍ය ගතිය නැති කොට භයානක මුහුණක් ඇති කරන්නකි. ශීලය කිලිටි කරන්නකි. සිත වික්ෂිප්ත කරන්නකි. නුවණ නැති කරන්නකි. ප්‍ර‍තිපත්තියට බාධා කරන්නකි. අපායට මාර්ගයෙකි. බොහෝ පව් ඇති කරන්නකි. ධර්ම මාර්ගය නසන්නකි. ගුණ නසන්නකි. ස්වර්ග මාර්ගය හා මෝක්ෂ මාර්ගයට ආවරණයකි. නොයෙක් ව්‍යසන, නොයෙක් උප්‍ර‍දව ඇති කරන්නකි. තමාගේ අභ්‍යන්තරයෙන් ම හට ගන්නා භයෙකි. නපුරෙකි. ද්වේෂය පැවැත්වීම ගිනි අඟුරු ගිලීමක් වැනි ය. දැලි පිහියා මූණතක් ලෙව කෑම වැනි ය. සර්පයකු වැළඳ ගැනීමක් වැනි ය.
ඉවසීම සියලු ගුණයන්ට මූලයෙකි. ගුණ වැඩෙන සරු බිමෙකි. ක්‍රෝධ ගින්න නිවන සිසිල් ජලයෙකි. උතුම් බෝධි සම්භාරයෙකි. කුශල ධර්මයන්ට මවු කෙනෙකි. සියලු දුක් දුරු කරන්නකි. සියලු සැප ළඟා කර දෙන්නකි. සිත සන්සිඳවන්නකි. ආත්මාර්ථ පරාර්ථ දෙක ම සිදු කරන්නකි. මෙසේ ද්වේෂයේ දොස් හා ඉවසීමේ ගුණ සැලකිය යුතු ය.
ධ්‍යාන ලැබීමට පහසු ක්‍ර‍මය මෛත්‍රී කිරීමට සුදුසු එක් පුද්ගලයකු තෝරා ගෙන ඒ පුද්ගලයාට ම මෛත්‍රිය කිරීම ය. පුද්ගලයකු තෝරා ගැනීමේ දී අප්‍රිය පුද්ගලයකු හෝ ඉතා ප්‍රිය පුද්ගලයකු හෝ මධ්‍යස්ථයකු හෝ සතුරකු හෝ ලිඞ්ග විෂභාග පුද්ගලයකු හෝ මළපුද්ගලයකු හෝ නො ගත යුතු ය. ඉතා ප්‍රිය බැවින් මවු කෙනකු පිය කෙනකු සහෝදරයකු නො ගත යුතු ය. මෙත් වැඩීම සඳහා තමාගේ සිත පහදවා ගත හැකි ගුරුවරයකු හෝ ගුරුවරයකු වැනියකු හෝ අන්‍ය සත්පුරුෂයකු හෝ තෝරා ගත යුතු ය. මෙත් වැඩීම සඳහා භාවිතයට සුදුසු වචන බොහෝ ඇත්තේ ය. එහෙත් සමාධිය වැඩීමේ දී එක ම වගන්තියක් භාවිත කිරීම වඩා හොඳ ය.
පළමු කොට තමාට මෛත්‍රිය කරගත යුතු ය. කොතෙක් කල් තමාට මෛත්‍රිය කළත් එයින් ධ්‍යානයක් නො ලැබිය හැකි ය. තමාට මෛත්‍රිය කිරීමේ ප්‍රයෝජනය තමා මෙන් ම අන්‍යයනුත් සැපයට කැමති බව සලකා ගත හැකි වීම ය. තමාට මෛත්‍රිය කර ගැනීමෙන් පසු තමා මෙන් ම අන්‍යයනුත් සැපයට කැමති බව සලකා, තමාට මෙන් ම අන්‍යයන්ටත් සැපය වුවමනා බව සලකා, මෙත් වැඩීම සඳහා තමා තෝරා ගත් පින්වතා තමාගේ ඉදිරියේ ඉන්නා සැටියට සිතින් සලකා, ඒ තැනැත්තාගේ දෙබැම අතර නාසයේ මුල තම සිත පිහිටවා ගෙන මේ සත්පුරුෂයා සුවපත් වේවාය කියා නැවත නැවත මෛත්‍රිය වඩනු. එසේ කිරීමෙන් ඒ පුද්ගලයා අරමුණු කොට මෛත්‍රී ධ්‍යානය ලැබිය හැකි ය. එක් අයකුට පමණක් මෙත් වැඩීමෙන් තෘප්තියට නො පැමිණෙන යෝගාවචරයා විසින් තමා කෙරෙහිත් තමාට අහිතයන් කෙරෙහිත් තමාගේ හිතවතුන් කෙරෙහිත් මධ්‍යස්ථයන් කෙරෙහිත් මෙත් වඩා ඒ සතර කොටස කෙරෙහි ම තමාගේ සිත සමත්වයට පමුණුවා ගත යුතු ය. ඉන් පසුව බොහෝ සත්ත්වයන් අරමුණු කොට පෘථුල වූ මෛත්‍රී ධ්‍යානය උපදවා ගත හැකි ය.
සාමාන්‍යයෙන් මෛත්‍රී භාවනාව කරන්නවුන්ට නොයෙක් වචනවලින් නොයෙක් ආකාරයෙන් මෙත් වැඩීම හොඳ ය. නොයෙක් වචනවලින් තමා කෙරෙහිත් තමාට සතුරු මිතුරු මැදහත් අය කෙරෙහිත් මෙත් වැඩීම කළ යුතු ය. එසේ කිරීමේ දී අනුන් සුවපත් කිරීමේ අදහසින් අවංකව ම මෙත් වැඩීම කළ යුතු ය. ඇතැම්හු සත්‍ය වශයෙන් අනුන් සුවපත් කිරීමේ කැමැත්ත නැතුව සුවපත් වෙත්වා යි සිතති. කියති. එය අවඞ්ක මෙත් වැඩීමක් නො වේ. එබඳු මෙත් වැඩීම්වල බලයක් නැත.
“මම වෛර නැත්තේ වෙම්වා! නපුරු සිත් නැත්තේ වෙම්වා! දුක් නැත්තේ වෙම්වා! සුවසේ වෙසෙම්වා!” යි තමාට මෛත්‍රිය කර ගත යුතු ය.
අන්‍ය සත්ත්වයන්ට මෛත්‍රී කිරීමේ දී දිශා වශයෙන් ද, ජාති වශයෙන් ද, භූමි වශයෙන් ද, අනේකාකාරයෙන් සත්ත්වයන් බෙදා මෙත් වැඩීම කළ යුතු ය.
නැගෙනහිර වෙසෙන සියලු සත්ත්වයෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා! නපුරු සිත් නැත්තෝ වෙත්වා! නිදුක් වෙත්වා! සුවසේ වෙසෙත්වා! කෙනෙක් අනිකකු පහත් කොට නො සිතත්වා! කෙනෙක් කෙනකුට නපුරක් නො කෙරෙත්වා! සියල්ලෝ ම ඔවුනොවුන්ගේ යහපත කැමැත්තෝ වෙත්වා! ශ්‍ර‍ද්ධා ශීලාදි ගුණවලින් යුක්ත වෙත්වා! කිසි පාපයක් නො කෙරෙත්වා! දාන ශීලාදි කුශලයන්හි යෙදී නිවන් දකිත්වා!” යන මේ වගන්ති සියල්ලෙන් ම හෝ මේවායින් වගන්ති කීපයකින් හෝ මෙත් වැඩිය යුතු ය. අන්‍ය දිශාවල සත්ත්වයන්ට ද එසේ ම මෙත් වැඩිය යුතු ය. භූමි ජාති ප්‍රදේශ වශයෙන් ද කැමති සැටියට යොදා ගෙන මෙත් වැඩීම කරත්වා!!