අතිමහන්තාරම්මණ වීථිය ඇති වන්නේ, ඉපිද එක් චිත්තක්ෂණයක් වූ කාලය ඉක්ම, දෙවන චිත්තක්ෂණයේදී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන අරමුණ නිසා ය. රූපාරම්මණය කඩා වීම, මහත් වුව ද දුරවීම, ආලෝකය මඳ වීම ආදි කරුණුවලින් සමහර විට රූපාරම්මණය ඉපද චිත්තක්ෂණ දෙකක් ගත වී තුන් වන චිත්තක්ෂණයේදී ද, චිත්තක්ෂණ තුනක් පසු වී සතර වන චිත්තක්ෂණයේදී ද, ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටේ. තුන් වන සතර වන චිත්තක්ෂණවල දී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපයන් අරමුණු කොට මහන්තාරම්මණ වීථි දෙකක් ඇති වේ.

පළමු වන මහන්තාරම්මණ වීථිය මෙසේය:- ඉපද චිත්තක්ෂණ දෙකක් ඉක්ම තුන් වන චිත්තක්ෂණයේ දී රූපාරම්මණය චක්ෂුඃ ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටුණ කල්හි, පෙර සේම භවඞ්ගචලන - භවඞ්ගුපච්ඡේද - පඤ්චද්වාරාවජ්ජන - චක්ඛුවිඤ්ඤාණ - සම්පටිච්ඡන - සන්තීරණ - ව්‍යවස්ථාපන සිත් පිළිවෙළින් ඇති වූ පසු, කාමාවචර ජවනයන් අතුරෙන් යම් කිසි සිතක් ජවන කෘත්‍යයෙන් සත් වරක් උපදී. ඉන් පසු අතිමන්තාරම්මණ වීථියෙහි මෙන් තදාරම්මණය ඇති නො වී, භවාඞ්ග චිත්තයෝ උපදිති. මේ පළමු වන මහන්තාරම්මණ වීථිය ය.

මේ වීථියට පඤ්චද්වාරාවජ්ජනයේ පටන් සත් වන ජවනය දක්වා වීථි සිත් දොළොසක් ඇත්තේ ය. රූපාරම්මණය ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන්නට කලින් ඇති වූ අතීත භවඞ්ග දෙක ය, භවඞ්ගචලන - භවඞ්ගුපච්ඡේද දෙක ය, යන සිත් සතරක් වීථි සිත් දොළොසට එකතු කළ කල්හි සිත් දහසයක් වේ. වීථියට අරමුණු වූ රූපය පටන් ගත්තේ පළමු වන අතීත භවඞ්ගයාගේ උත්තාදක්ෂණයෙහි බැවින් ඒ රූපයට සත්වන ජවනයෙන් මතුවට ආයු ඇත්තේ එක් චිත්තක්ෂණයක් පමණෙකි. නිරෝධයට ඉතා ආසන්න බැවින් අන්තිම චිත්තක්ෂණයට පැමිණ ඇති රූපය ඉතා දුබලය. දුබල වූ ඒ රූපාරම්මණය තදාලම්බනයකට ප්‍ර‍ත්‍යය වීමට නො සමත් ය. එබැවින් මේ වීථියෙහි තදාරම්මණයක් නූපදී. තදාරම්මණෝත්පත්තිය පිළිබඳ නොයෙක් ආචාර්‍ය්‍ය මත ඇත්තේ ය. ආධුනිකයන්ට කරදරයක් බැවින් ඒවා මෙහි නො දක්වනු ලැබේ.

දෙවන මහන්තාරම්මණ වීථිය මෙසේ ය:- ඉපද චිත්තක්ෂණ තුනක් ඉක්මුණු රූපාරම්මණයක් සතර වන චිත්තක්ෂණයෙහි චක්ෂුඃ ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටීමෙන් භවාඞ්ගචලන - භවාංගුපච්ඡේද - පඤ්චද්වාරාවජ්ජන - චක්ඛුවිඤ්ඤාණ - සම්පටිච්ඡන - සන්තීරණ - ව්‍යවස්ථාපන යන සිත් ඇති වීමෙන් පසු සත් වරක් ජවනය ඇති වන වීථිය, දෙවන වමහන්තාරම්මණ වීථිය ය. මේ වීථියේ සත් වන ජවනය සමග ම වීථිය අරමුණු වූ රූපාරම්මණය නිරුද්ධ වේ.

වීථි සටහන්

පළමු වන මහන්තාරම්මණ වීථිය

දෙවන මහන්තාරම්මණ වීථිය

පරිත්තාරම්මණ වීථි සය

ඉපද චිත්තක්ෂණ සතරක් පසු වී පස් වන චිත්තක්ෂණයෙහි චක්ෂුඃ ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපාරම්මණය ද, චිත්තක්ෂණ පසක් පසු වී සවන චිත්තක්ෂණයේ දී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපාරම්මණය ද චිත්තක්ෂණ සයක් පසු වී සත් වන චිත්තක්ෂණයේ දී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපාරම්මණය ද, චිත්තක්ෂණ සතක් පසු වී අටවන චිත්තක්ෂණයෙහි දී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපාරම්මණය ද, චිත්තක්ෂණ අටක් පසුවී නවවන චිත්තක්ෂණයෙහි දී ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපාරම්මණය ද, චිත්තක්ෂණ නවයක් ඉක්මී දශ වන චිත්තක්ෂණයෙහි ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන රූපය ද අරමුණු කොට උපදනා වීථි සය පරිත්තාරම්මණ වීථි නම් වෙයි.

මහන්තාරම්මණ වීථිවල ඇති වෙනස තදාරම්මණයක් නැති බව ය. පරිත්තාරම්මණ වීථිවල වෙනස නම් ජවන - තදාරම්මණ දෙක ම නැති බව ය.

රූපාරම්මණයක් ඉපද චිත්තක්ෂණ සතරක් ඉක්ම පස්වන චිත්තක්ෂණයේ දී චක්ෂුඃ ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටුණාම භවඞ්ග චලන - භවඞ්ගුපච්ඡේද - පඤ්චද්වාරාවජ්ජන - චක්ඛුවිඤ්ඤාණ - සම්පටිච්ඡන - සන්තීරණ - ව්‍යවස්ථාපන යන සිත් පිළිවෙළින් ඇති වේ. භවඞ්ග චලනයේ පටන් ඒ සිත් ගැන්නාම ව්‍යවස්ථාපන චිත්තය සත් වන චිත්තය වේ. අතීත භවඞ්ග හෙවත් ප්‍ර‍සාදයෙහි ගැටෙන්නට කලින් ඉක්මුණු භවාඞ්ග සතරක් මුලට එකතු කොට ගැන්නාම ව්‍යවස්ථාපන චිත්තය එකොළොස් වන සිත වේ. මේ වීථියට අරමුණු වූ රූපය ඇති වූයේ පළමු වන අතීත භවාඞ්ගය සමග ය. එබැවින් ව්‍යවස්ථාපනය නිරුද්ධ වන විට ඒ රූපයේ ආයුෂය චිත්තක්ෂණ එකොළොසක් වී තිබේ. දාහතක් සම්පූර්ණ වීමට තවත් ඇත්තේ චිත්තක්ෂණ සයක් පමණෙකි. ව්‍යවස්ථාපනයෙන් පසු චිත්තක්ෂණ සයකින් වීථියට අරමුණු වූ රූපය නිරුද්ධ වේ.

උපදින ජවන චිත්ත වාර ගණන අඩු වීමට විශේෂ කාරණයක් නැති කල්හි කාමාවචර ජවනය සත් වරක් උපදනා බව චිත්ත නියාම ය ය. එබැවින් සත් වරක් ජවන චිත්තය ඉපදීමට ඉඩ නැති අරමුණක ජවන් සිත් නූපදී. ඉහත කී රූපාරම්මණයට තවත් ඉදිරියට ඇත්තේ චිත්තක්ෂණ සයක් වූ කාලය පමණෙකි. ජවන සත් වරක් ඉපදීමට කාලය මඳ බැවින් ඒ පරිත්තාරම්මණයෙහි ජවන චිත්තයක් නූපදී. ජවන ස්ථානයන්හි ජවන වෙනුවට එක් වරක් හෝ දෙවරක් ව්‍යවස්ථාපන චිත්තය ම උපදී. ඉන් පසු භවාඞ්ග පතනය වේ.

“සවන ජවන චිත්තය සමග රූපාරම්මණය නිරුද්ධ වූවාට පසු සත් වන ජවනයක් උපදින්නට බැරි මක්නිසාද?” යන ප්‍ර‍ශ්නය මෙහිදී මතු වේ. එක් වීථියකට අයත් සිත්වල අරමුණ ධර්‍ම වශයෙන් පමණක් නො ව කාල වශයෙනුත් සමාන විය යුතු ය. මේ වීථියට අරමුණු වන රූපය චිත්තක්ෂණ සතොළොස වූ ආයුෂය ගෙවා නිරුද්ධ වන්නට මත්තෙන් වර්තමාන කාලයට අයත් සතළොස්වන චිත්තක්ෂණයේ දී නිරුද්ධ වීමෙන් පසු එය අතීත කාලයට අයත් වේ. රූපය නිරුද්ධ වූවාට පසු මේ වීථියෙහි ජවනයක් ඇතිවෙත හොත් එයට අරමුණු කරන්නට වර්තමාන රූපය නැති බැවින් අතීත රූපය අරමුණු කරන්නට සිදු වේ. එය චිත්ත නියාමයට විරුද්ධ බැවින් සත් වරක් වර්තමාන රූපය අරමුණු කොට ජවන චිත්තයට උපදින්නට ඉඩ නැති මේ පරිත්තාරම්මණයේ සම්පූර්ණයෙන් ජවනය නූපදී, එහි ව්‍යවස්ථාපනයෙන් පසු ජවනය වෙනුවටත් වරක් හෝ දෙවරක් ව්‍යවස්ථාපනය ම උපදී. රූපය නිරුද්ධ වන්නට කලින් ම භවඞ්ග පතනය වී වීථිය අවසන් වේ.

වීථි සටහන්

1 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

2 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

තී තී තී තී තී න ද ප ච සං ණ වො වො වො භ භ භ

3 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

තී තී තී තී තී තී න ද ප ච සං ණ වො වො වො භ භ

4 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

තී තී තී තී තී තී තී න ද ප ච සං ණ වො වො වො භ

5 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

තී තී තී තී තී තී තී තී න ද ප ච සං ණ වො වො වො

6 වන පරිත්තාරම්මණ වීථිය

තී තී තී තී තී තී තී තී තී න ද ප ච සං ණ වො වො