තමා ගේ ඉපදීම හා තමා හා උපදනා තවත් ධර්මයක ඉපදීමට උපකාර වන ධර්මය සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යය ය. සෝමනස්ස සහගත දිට්ඨිගතසම්පයුක්ත අසංඛාරික සිත උපදිනුයේ චෛතසික එකුන් විස්සක් ද සමග ය. ධර්ම විස්සකින් යුක්ත වන ඒ ධර්ම රාශියට අයත් ධර්මයන් ගෙන් කවරක් වුවත් නූපදිත හොත් ඉතිරි එකුන් විස්ස නූපදනේය. එයින් එකක් නැතිව ඉපදීමේ ශක්තියක් ඉතිරි එකුන් විස්සට නැත. ඒ ධර්ම රාශියෙහි එකක් ඉපදිය හැකි වීමට ඉතිරි ඒවා ඉපදිය යුතු ය. ඉතිරි ඒවාට ඉපදිය හැකි වීමට ඒ එක ද ඉපදිය යුතු ය. එබැවින් ඒ ධර්ම රාශියේ සැම එකක ම ඉපදීම, ඉතිරි ධර්මයන් ගේ ඉපදීමට උපකාරයෙකි. ඒ ධර්ම විස්ස ම ඔවුනොවුන්ට සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යය වන්නේ ය. අන් තැන්වල සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යය වන සැටි ද කියන ලද පරිදි තේරුම් ගත යුතු ය. සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යතාවය පැවසීමට සුදුසු උපමා සුලභ නැත. ආලෝකයට උපකාර වන ප්‍ර‍දීපය මෙයට උපමාවක් වශයෙන් දක්වා තිබේ. ආලෝකය ගින්නට පසුව මිස ගින්න හා එක වර ම හට ගන්නක් නො වන බැවින් ඒ උපමාව කාරණයට ගැලපෙතැයි නො සිතමි.
සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ත්‍රිරාශිය
ඔවුනොවුන්ට ද ඔවුනොවුන්ට හා චිත්තජ රූප ප්‍ර‍තිසන්ධි කර්මජ රූපයන්ට ද ප්‍ර‍ත්‍යය වන එකුන් අනූ චිත්තය ය, චෛතසික දෙපනසය යන ප්‍ර‍තිසන්ධි ප්‍ර‍වෘත්ති නාමස්කන්ධයෝය, ඔවුනොවුන්ට හා උපාදාය රූපයන්ට ප්‍ර‍ත්‍යය වන චිත්තජ, ප්‍ර‍තිසන්ධි, කර්මජ, බාහිර, ආහාරජ, සෘතුජ, අසංඥ සත්ත්ව කර්මජ, ප්‍ර‍වෘත්ති කර්මජ රූපයන්ට අයත් සතර මහා භූතයෝය, පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයනට ප්‍ර‍ත්‍යය වන හෘදය වස්තුව ය, හෘදය වස්තුවට ප්‍ර‍ත්‍යය වන පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයෝ ය යන මොහු සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යය වන ධර්මයෝ ය.
ඔවුනොවුන් ගෙන් ප්‍ර‍ත්‍යය ලබන එකුන් අනූ චිත්තය ය, චෛතසික දෙපනස ය යන ප්‍ර‍වෘත්ති ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයෝ ය, ඔවුනොවුන් ගෙන් උපකාර ලබන උපාදාය රූප සහිත සකල මහා භූතයෝය, හෘදය වස්තුවෙන් උපකාර ලබන පඤ්චාවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයෝය, පඤ්චවෝකාර ප්‍ර‍තිසන්ධි නාමස්කන්ධයන් ගෙන් උපකාර ලබන හෘදය වස්තුවය යන මොහු සහජාත ප්‍ර‍ත්‍යයේ ප්‍ර‍ත්‍යයෝත්පන්න ධර්මයේ ය. මේ ප්‍ර‍ත්‍යයට ප්‍ර‍ත්‍යනීක ධර්ම නො ලැබේ.