දැන් ඒ කෙතුමතී නම් රාජධානියෙහි වීථි, සල්පිල්, පොකුණු, කාලපන්ති, කල්පවෘක්‍ෂ, ආභරණාදිවූ සමෘද්ධිය දක්වන්නාවූ සර්වඥයන් වහන්සේ:-
“අථා’පි තස්මිං නගරෙ නානාවීථි තහිං තහිං
සුමාපිතා පොක්ඛරණී රමණීයා සුපතිත්‍ථකා”
යනාදීන් මෙසේ වදාළසේක.
තවද ඒ කෙතුමතී නම් රාජධානියෙහි ඒ ඒ තැන නොයෙක් වීථි, රන්ධජපතාකා, කෙහෙල්ගස්, රන්තොරණ, රිදීතොරණ, මල්ඇගෑ, පුන්කළස් ආදියෙන් ගැවසී ගන්නේය. ඇත්මුළු-අස්මුළු-රියපෙළ-යොධමුළු-පොරරය යන මල්ලවමුළු-මෙඩෙළු-තිරෙළු-පලෙලු-වෘෂභ-ස්ත්‍රි පුරුෂ සමූහාදීන්ගෙන් නුසුන්නාවූ සඤ්චාර ඇත්තේය.
තවද ඒ වීථි රන්වන් සඳුන්-කළුවැල්-කොට්ටම්-දෙවුදුරු-තකුල්-කැන්-කපුරු ආදිවූ සුවඳසල් පිළින්ද, දෑසමන් ඉද්ද මහනෙල් සපු නා දොඹ පලොල්මල් ආදී මල්පිලින්ද, තිහිරිපිළි කපුපීළි ඛොමදේශයෙහි, පත්තුන්නදේශයෙහි, චීනදේශයෙහි, උපන් පිළී දුහුල්පිළී සොමාරදේශයෙහි උපන් පිළී ආදිවූ නොයෙක් පිළී සල්පිලින්ද, සුවඳහැල් රන්හැල්-මහවි ආදි වූ නොයෙක් ධාන්‍යසල් පිලින්ද, මුතු මැණික් රන්රිදි-සක්-සල-පබලු ආදි අනෙකප්‍රකාර රත්නාපණයෙන්ද, සශ්‍රීක වන්නේය.
තවද ඒ ඒ තැන්හි නොයෙක් වීථි නිර්මල වූ පැහැසරවන්වූ වැල්ලෙන් අතිධවල වන්නේය. නිරන්තරයෙන් පවත්නාවූ මනොඥවූ සුගන්‍ධයෙන් එකසුගන්‍ධ වන්නේය. නන් විසිතුරු පිලි පළඳනා ශෝභාවෙන් විශේෂයෙන් බබලන්නේය. මෙසේ මෙබඳුවූ අනෙකප්‍රකාර කුදුමහත් වීථි ඒ ඒ තන්හි සැරහී සිටිනේය.
තවද එනුවර ඒ ඒ තන්හි සිත්කලු වූ පොකුණු නුබුන් ඉවුරු ඇත්තේය. මඬ නැත්තේය. නොයෙක් පැහැයෙන් දිලියෙන්නා ඒ සර්වරත්නමයවූ ශෝභමාන වූ පියගැට පංක්තියෙන් හෙබියා වූ සැපසේ සියලු සත්ත්‍වයන් බැස ස්නානපානය කට හැකි තොටින් යුක්ත වන්නේය. ප්‍රසන්න වූ නිර්මල වූ මිහිරි වූ සිහිල් වූ හැමකල මනා සෘතුසම්පන්න වූ පත්මොත්පලාදි පුෂ්පගන්‍ධයෙන්ද, හැමකල ම එකසුගන්‍ධවූ පැන් ඇත්තේය.
තවද ඒ පොකුණුවල පැන් සම්පූර්ණව පිරී තිබෙන බැවින් පොකුණු මියුරහුන් කපුටුවන් කර දික් නොකොටම බොන්නට සුදුසු වන්නේය. පිරිසිදු මටසිලුටු වැලිතලාවෙන් ගැවසීගත්තේය. රක්තෝත්පලය, නීලොත්පලය, ස්වෙතොත්පලය යන ත්‍රිවිධ උත්පලයන් හා රක්තපද්මය, ස්වෙතපද්මය, නීලපද්මය යන ත්‍රිවිධ පද්මයෙන් මනාකොට ගැවසී ගත්තේය.
තවද ඒ පොකුණුවලපැන් හැමකලම සෘතුසම්පන්න බැවින් ආවරණයක් නැති බැවින් සර්වසාධාරණ බැවින් කැමැති කැමැති සත්ත්‍වයන් ගොස් ප්‍රයෝජන විඳින්ට සුදුසු වන්නේය.
මෙසේ මෙබඳු දොරටු අටලු පව්රුපදනම් ආදියෙන් සුරක්‍ෂිතව සුගොපිතව නිරන්තරයෙන් සෘතුසම්පන්නව තිබෙන්නේය. පැන් ඇති පොකුණු නුවර ඒ ඒ තන්හි බැබලී තිබෙන්නේය.
තවද එනුවර සිත් කලුවූ විසුරුනා වූ වැලි ඇති සමතල වූ භුමි ප්‍රදේශ ඇති සත්රුවන්මය වූ පවුරු අතුරෙහි පිහිටියාවූ අසූරියන් උස ඇති ඝනරන්මය - රිදීමය -වෛඩූර්මාණික්‍යයමය - ස්ඵටිකමානික්‍යමය - ලොහිතඞ්කමාණික්‍යමය -මසාරගල්ලමාණික්‍යමය සර්වරත්නමය තාලපඞ්ක්තීහු සත්දෙනෙක් වන්නාහ.
ඒ තල්ගස්පඞ්ක්ති සතින් ස්වර්ණමය වූ තාලපඞ්ක්තිය ස්වර්ණමයවූ ප්‍රාකාරසමීපයෙහිම පිහිටන්නේය. රජතමයවූ තාලපඞ්ක්තිය රජතමය වූ ප්‍රාකාර සමීපයෙහි පිහිටන්නේය. වෛඩූර්යමයවූ තාලපඞ්ක්තිය වෛඩූර්යමයවූ ප්‍රාකාර සමීපයෙහි පිහිටන්නේය. ස්ඵටිකමයවූ තාලපඞ්ක්තිය ස්ඵටිකමයවූ ප්‍රාකාර සමීපයෙහි පිිහිටන්නේය.
ලෝහිතඞ්කමයවූ තාලපඞ්ක්තිය ලොහිතකඞ්කමයවූ ප්‍රාකාර සමීපයෙහි පිිහිටන්නේය. මැසිරිගල්මය වූ තාලපඞ්ක්තිය මැසිරිගල්මය වූ ප්‍රාකාර සමීපයෙහි පිහිටන්නේය. සර්වරත්නමයතාලපඞ්ක්තිය සර්වරත්නමයවූ ප්‍රාකාරසමීපයෙහි පිහිටන්නේය. තවද එනුවර හාත්පසින් සත්රුවන්මය වූ ප්‍රභාසම්පන්න වූ සත්පවුරු වළල්ලක් නුවර සිසාරා පිහිටන්නේය.
ඉන් එක් පවුරුවළල්ලක් ඝනරන්මයය, එකෙක් රිදීමයය. එකෙක් වෙරළුමිණිමයය, එකෙක් පිලිවහණමිණිමයය, එකෙක් ලොහිතකඞ්කමයය, එකෙක් මැසිරිගල්මයය, එකෙක් සත්රුවන්මය වූ පවුර උසින් සැටරියනක් ඇතිව මධ්‍යයෙහි පිහිටන්නේය. රන්-රිදී-වෙරළුමිණිමය තුන් පවුර ඒ සත්රුවන්මය පවුරෙන් පිටත අනුක්‍රමයෙන් එකෙක් එකකට මිටිව පිහිටන්නේය. පිළිවහන-ලොහිතඞ්ක-මැසිරිගල්මය තුන් පවුර සත්රුවන්මය පවුරට ඇතුළෙහි අනුක්‍රමයෙන් එකෙක් එකකට මිටිව පිහිටන්නේය. යටගියදවස මහාසුදර්ශන නම් චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුවන් විසූ කුසාවතී නම් රාජධානිය හා සමානව ඒ මෛත්‍රෙය සර්වඥයන් උපදනා සමයෙහි කෙතුමතී නම් රාජධානිය සර්වතොභද්‍රව බැලු බැලුවන්ට ප්‍රසාද එළවන්නේය.
තවද එනුවර සතරවාසල්දොර හා වීථිචතුෂ්කොණ ආදිවූ තැන්හි සර්වරත්නමය වූ දිව්‍යානුභාවයෙන් යුක්ත වූ සඞ්ඛ නම් චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුවන්ගේ කුශලානුභාවයෙන් නොයෙක් කප්රුක් පොළොව පළාගෙන නැඟෙන්නේය. ඒ කප්රුක්වල දෙවියන්ගේ දිව්‍යවස්ත්‍ර හා සමාන වූ කිසිකෙනකුන් විසින් නොවියන ලද දිව්‍යානුභාවයෙන් යුක්තවූ නිල්පිළීය, රන්වන්පිළීය, සුදුපිළීය, පංචවර්ණපිළීය යන මේ සියලු පිළීද, රන්තෝඩු, රන්මාලා, අගුපළඳනා, හස්තකටක, පාසලඹ ආදි නොයෙක් පළඳනාද අවශේෂ වූ උපභෝගවස්තුද යන මේ සියල්ල එකප්රුක්වල එලෙන්නේය.
තවද එනුවර යම් ශාලාවෙක හිද කෙළනා කැමැති සත්ත්‍වයෝ කෙළිද්ද, හෝනා කැමැති සත්ත්‍වයෝ වැද හොවිද්ද? අධිකරණ විනිශ්චයකරනු කැමැති සත්ත්‍වයෝ අධිකරණ විනිශ්චය කෙරෙද්ද, බණ අසනු කැමැති සත්ත්‍වයෝ බණ අසද්ද, එබඳු සතරදොරක් ඇති චතුශ්ශාලාවෙකින් යුක්තවූ මහත්වූ ශෝභාවෙක් ඒ කෙතුමතී නම් රාජධානි මධ්‍යයෙහි වන්නේය.
යටගියදවස සඞ්ඛ නම් චක්‍රවර්තිරජ්ජුරුවන් පසේබුදුවරයන් වහන්සේට දුන් දානමය කුශලකර්මවිපාකයෙන් උපදනා වූ කල්පවෘක්‍ෂයෙක් ඒ චතුශ්ශාලා දොරකඩ පොළොව පලාගෙන නැඟෙන්නේය.
තවද කපුපිළීය-තිහිරිපිළීය-ඛොමදේශයෙහි කොටුම්බර දේශයෙහි පිළී හා සමානවූ පිළීය, පත්තුණ්ණදේශයෙහි චීනදේශයෙහි උපන් පිළීබඳු පිළීය, දුහුල්පිළීය යන මේ සියලු වස්ත්‍රයෝ සඞ්ඛ නම් චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුවන් පූර්වජන්මයෙහි කළ කුශලානුභාවයෙන් උපන්නා වූ නුවර සතරවාසල්දොරය, වීථි සන්‍ධිය, නුවර මැදය, චතුශ්ශාලාදොරකඩය යන මේ හැමතන්හි ම පොළොව පලාගෙන නැගි කල්පවෘක්‍ෂයෙහි එලෙන්නාහුය.
අත්තලබෙරය-මිහිඟුබෙරය-පනාබෙරය-ගැටපහටුබෙරය-සිව්රැස්බෙරය-සමුනුබෙරය-දැල්ලිය-තප්පුය-කළබෙරය-යනාදි මේ සියලු භෙරිජාතිය කුශලකර්මානුභාවයෙන් ඉපිද කප්රුක්වල එලෙන්නේය. අතුපැලැන්දයුතු හස්තකටකාදී පෙරහර පලඳනාය-කයපැලැන්දයුතු නෙයූරාභරණාදී පලඳනාය-කරපැලැන්ද යුතු ගැටහූපලඳනා-මුත්තාහාර-එකාවැල ආදී සත්රුවන්මය පලඳනාජාතිය-හිසපැලැන්දයුතු නළල් පට-රුවන් සෝඩු-ඔටුනු ආදි පලඳනාය. මුඛය හොබවන්නා වූ රන්පට-තිලකාභරණ-කුණ්ඩලාභරණ-රුවන් තෝඩු ආදි පලඳනාජාතිය-අඟුපලඳනාය-මිණිමෙවුල්දම්ය-පාදාඞ්ගුලිය-පාදජාලාය-පාසලඹය යනාදි අනෙකප්‍රකාර ආභරණජාතිහු කුශලකර්මයෙන් ඉපැද එකප්රුක්වල එලෙන්නෝය.
තවද සත්ත්‍වයන්ගේ කුශලානුභාවයෙන් උපන්නාවූ සීසෑනොවපුරණ ලදුව තෙමේ තමාම හටගත් බැවින් නිරායාසයෙන් උපන්නාවූ කුඩු සුන් සාල් නැති තෝ නැති පිරිසිදුවූ සිව්දෑ ගඳ හා සමාන වූ සොඳුරු වූ සුවඳ ඇති ඇල්සාල් රන්බඳනෙහි ලා මැණික් උදුනෙහි තබා ජ්‍යොතිපාෂාණයෙන් නැගි ගින්නෙන් බත්පැසුනු කල්හි එබත් රසමසවුලෙන් යුක්ත කොට එසමයෙහි මනුෂ්‍යයෝ අනුභව කරන්නාහ. සත්ත්‍වයන්ගේ කුශලකර්මයෙන් එක් බිජුවටක් හුනුතෙනින් කරල් කපා මැඩිකල දෙදහස් දෙසිය දෙසැත්තෑ ගැලක් පුරා සොළසාමුණු අටලොස්සෙක් සාල් ඉතිරි වන්නේය.
තවද ඒ සඞ්ඛ නම් චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුවන්ගේ ආඥා පවත්නා වූ ස්ථානයෙහි උපන්නාවූ සත්ත්‍වයන් හා කෙතුමතී නම් රාජධානියෙහි වසන්නාවූ ස්ත්‍රී පුරුෂයෝ ඒ ඒ තන්හි මිහිරි සිහිල් පැන් පිරුණාවූ පිරිසිදු ධවල වැලිතලාවෙන් ගැවසීගත් තීර රේඛා ඇති මඬනැති සත්රුවන් පියගැට පඞ්ක්තියෙන් ගැවසී ගත් මනහර තොට ඇති හන්ස චක්‍රවාකාදි නොයෙක් පක්‍ෂි සමූහයා විසින් රැව්පිළිරැව්දෙන ලද ජලතලා ඇති ඇඹුල උපුලඑල්මැලි රත්නෙළුම් හෙලනෙළුම් ආදි නොයෙක් පද්මයෙන් ගැවසීගත් පොකුණුවිල්හි තමන් තමන්ගේ අභිප්‍රායවූ පරිද්දෙන් ජලස්නානය කොට දිවසුවඳ විලවුන් ඇඟ ගල්වා දිවමල් පැලඳ කප්රුකින් තමන්ට අභිප්‍රායානුකූලවූ දිවපිළි හැඳ පෙරව දිව්‍යාභරණයෙන් තමන් සරහා උක්තප්‍රකාර සුවඳඇල්සාලේ බත් අනුභවකොට දිවයහන් හා සමානවූ නොයෙක් ඇතිරිලි අතුරණලද මාහැඟි යහන්හි වැදහෙව දිව්‍යගන්‍ධර්ථයන් හා සමානවූ නැටීම් ගීකීම් බෙරවැයීම් ආදිය බලමින් අසමින් සැපසේ නිදා නැවතත් ගසනා පිඹිනා හඬින් පිබිද සුවඳතෙල්පහන් ආලෝකයෙන් තමන්ගේ සම්පත් හා ශ්‍රීසමෘද්ධිය දක්නාහු ධන ධාන්‍ය හස්ති අශ්ව දාසිදාස කර්මාන්තාදි සමෘද්ධිය සිහිකරමින් විශේෂයෙන් සතුටුවූ සිත් ඇතිව සම්පූර්ණවූ උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇති බැවින් කායික චෛතසික සැපයෙන් යුක්තව හැමකල්ම මහත වූ අධික සැප අනුභව කරන්නාහුය.