යට කී ඒ යක් සෙනෙවියෝ මධ්‍යම යාමයෙහි සිය පිරිවර හා ඍෂිපතනය ට පැමිණ දම්සක් පැවැත්තු පළඟින් ම හුන් බුදුරජාණන් වහන්සේ කරා එළැඹියහ. ඉක්බිති හේමවත යක්තෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඳ මේ මතු දැක්වෙන පරිදි ප්‍රශ්න විචාළේ ය.
“සත්‍යයන් බෙදා නිශ්චය කොට වදාරන, ආර්‍ය්‍ය සත්‍ය විෂයයෙහි ඥානය පවත්වන, සිවු බිමැ සියලු දහමුන්ගේ පර තෙරට පැමිණි, මෝහ නිද්‍රායෙන් පිබිදුණු, වෛර හා භය ඉක්මැවූ ගෞතමයන් වහන්සේ විචාරම්හ.”
“කුමක් නම් උපන් කල්හි ලෝකය උපන්නේ වේ ද? කුමක් කෙරෙහි සත්ත්ව තෙම තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි සංස්තවය කෙරේ ද? කුමක් නිසා “ලොව” යැ යි ව්‍යවහාර වේ ද? කවර කරුණෙකින් ලොව පෙළේ ද?”
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ : “ආධ්‍යාත්මික බාහිර ෂඩාතනයන් උපන් කල්හි ලෝකය උපන්නේ වේ. ඒ ද්විප්‍රකාර ආයතනයන් කෙරෙහි ම ලෝ වැසි තෙම තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි සංස්තවය කෙරේ. ඒ දෙ වැදෑරුම් ෂඩායතන නිසා ම “ලෝක යැ”යි ව්‍යවහාරය වේ. ඒ ෂඩායතනයන් ඇති කල්හිම ලෝකය පෙළේ.”
හේමවත: යම් ධර්ම කෙනෙකුන් කරණ කොට ලෝකය පෙළේ නම් එ උපාදානිය ධර්ම කවරේ ද? ලෝකය කෙරෙන් නික්ම යන මාර්ගය කවරේ ද? උපාදානීය ධර්මයෙන් (දුකින්) කෙසේ සත්ත්ව තෙමේ මිදේ ද? මේවා මට පැහැදිලි කරන සේක් වා!
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ: ලොව මනස සවන කොට ඇති පංච කාම ගුණාලම්බනයෝ ඇත. ඒ ආධ්‍යාත්මික බාහිර වශයෙන් ද්විවිධ වූ ෂඩායතන විෂයයෙහි තෘෂ්ණාව සර්ව ප්‍රකාරයෙන් දුරු කිරීමෙන්106 මෙසේ සත්ත්ව තෙම දුකින් මිදේ.
“මෙය ලෝකයෙන් නික්මෙන උපාය යි. දහස්වර විචාළත් මා විසින් අවිපරිත කොට කියන ලද මේ ලෝකනිර්යායණ මාර්ගය ම කියමි.
කවර හෙයින් ද? මෙයින් ම සත්ව තෙම දුකින් මිදේ, එහෙයිනි.”
මේ දේශනාව අවසන්හි දී යක් සෙනෙවියෝ දෙදෙන දහසක් පමණ යක්සෙන් හා සෝවාන් වූහ.
ඉක්බිති හේමවත තෙම ස්වභාවයෙන් ම තමා දහමට ගරු කරන හෙයින් මෙතෙකින් අතෘප්ත ව මත්තෙහිත් සේඛාසේඛ භුමි විචාරන්නේ,
“මෙහි කවරෙක් සතර ඕඝයෙන් එ ගොඩ වේ ද? කවරෙක් මෙහි සසර සයුරින් එ තෙරැ වේ ද? යැටින් පිහිටක් හෝ මත්තෙන් එල්බෙන තැනක් නැති ගැඹුරු සසර සයුරෙහි කවරෙක් නො ගිලේ දැ?”යි ඇසුයේ ය.
මෙය විසඳන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ:
“සෑම කල්හි ශීල සම්පන්න වූ, ලොවි ලොවුතුරා ප්‍රඥා ඇති, උපචාර අර්පණා සමාධියෙනුත් යට මාර්ග ඵලයෙනුත් මොනොවට පිහිටි, නිජ ස්කන්ධ පංචකය තිලකුණට නගා විමසන සුලු, එලැඹ සිටි සිහි ඇති පුද්ගල තෙම සතර ඕඝයෙන් එතෙර වේ.
කාම සංඥායෙන් සර්ව ප්‍රකාරයෙන් දුරු වූ, සියලු සංයෝජනයන් ඉක්ම, තෘෂ්ණාව හා පුනර්භවය ක්ෂීණ කළ රහත් පුද්ගලයා සසර සයුරෙහි ච්‍යුති ප්‍රතිසන්ධි වශයෙන් නො ගැලේ.”
මේ කථායෙන් පසු හේමවත තෙම යහලු ශාතාගිරයා දෙස ද සෙසු යක් පිරිස දෙස ද බලා, ප්‍රීති සොම්නසින්:
“ගැඹුරු ප්‍රඥා ඇති, ප්‍රශ්නයන් ගේ අර්ථ දක්නා, රාගාදි පරිබෝධ නැති, වස්තුකාම ක්ලේශ කාම දෙක්හිත් ත්‍රිවිධ භවයෙහිත් නො ලැගුණු, ස්කන්ධාදි ප්‍රභේද ගත සියලු අරමුණෙහි ඡන්ද රාග වශයෙන් බැඳීමෙන් මිදුණු, දිව්‍ය විහාර පථයෙහි (හෝ පල සමවහි) නුවණින් බස්නා ඒ මහර්ෂීන් වහන්සේ බලවු. සර්වප්‍රකාරයෙන් සම්පූර්ණ (අලාමක) නම් ඇති නිපුණාර්ථදර්ශි වූ, ප්‍රඥා දායක වූ කාමාලයයෙහි නො ඇලුණු, සියල්ල දන්නා, ශෝභන වූ (පාරමිතා) ප්‍රඥා ඇති, ආර්යෂ්ඨාංගික මාර්ග පථයෙහි (හෝ පල සමවත්හි) නුවණින් බස්නා ඒ මහර්ෂීන් වහන්සේ බලවු. චතුරෝඝ තරණය කළ නිරාස්‍රව වූ සම්‍යක් සම්බුද්ධයන් වහන්සේ දැකගත් හෙයින් අද අප ගේ ශුභ දැක්මෙක් විය. අද පහන් වීම ශුභ ය. අද නින්දෙන් නැගී සිටියා ශුභ ය. තවද කර්ම විපාකජ සෘද්‍ධියෙන් සමන්විත වූ යශස් ඇති මේ සියලු දහසක් යක්කු ලොවුතුරා සරණ ගමණයෙන් ඔබ සරණ යෙති. ඒ අපි සම්බුද්ධ වූ, ඔබ වහන්සේට ද ඔබ වහන්සේ ගේ ධර්මයේ සුධර්මත්වයට ද 111 නමස්කාර කරමින් දෙව් ගමින් දෙව් ගමට ද දිව්‍ය පර්වතයෙන් දිව්‍ය පර්වතය ට ද යන්නමු.”
මෙසේ හේමවත තෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ස්තූති කොට වැඳ ප්‍රදක්ෂිණා කොට සිය මිතුරා සහිත යක්සෙන් කැටුව ස්වකීය භවනයට ම ගියේ ය.112