එකුන් තිස්වන භාවනා පදය.
ස්කන්ධයෝ දියුණුවක් නැත්තෝ ය.
“විභවා” යන මේ භාවනා පදය තේරුම් ගැනීම දුෂ්කර ගැඹුරු කරුණක් දැක්වෙන පදයෙකි. සාමාන්‍ය ජනයාට සංස්කාරයන්ගේ නියම ස්වභාවය වසා සිටින කරුණු සතරක් ඇත්තේ ය. ඒවාට “ඝනය” යි කියනු ලැබේ. ඝන සතර පිළිබඳ සෑහෙන විස්තරයක් පිටකත්‍රයෙහි හා අටුවා ටීකාවලත් නො දක්නා ලැබේ. ඒවා ආචාර්යපරම්පරාවෙන් උගත යුතු ය. ඝනසතර පිළිබඳව අප විසින් ලියන ලද ලිපියක් සතිපට්ඨාන භාවනා විවේචනය (ක්‍ර‍මය) නමැති පොතට ඇතුළු කර ඇත.
සංස්කාර ධර්මයන්ගේ නියම තත්ත්වය නො දන්නා ජනයා බිජුවටකින් පැළයක් සෑදී කල් යාමෙන් අතුපතරින් යුත් මල්පල වලින් යුත් මහගසක් ඇතිවීම, බිජුවටෙහි හෝ එයින් හටගත් පැළයෙහි වර්ධනයකැයි සිතති. පළමුවෙන් මවුකුසයෙහි ඇති වන ඉතා කුඩා දෙයක් වූ කලල රූපය ක්‍ර‍මයෙන් වැඩී කලකදී මහත් ශරීරයක් ඇති ස්ත්‍රියක් පුරුෂයෙක් ඇති වෙතැයි ද සිතති. මහගස කුඩා පැළයේ වැඩීමකින් ඇති වූවක් නො වේ. අඩි පහක් හයක් උසැති මිනිස් සිරුරක් ඇත්තේ ළදරුවාගේ ශරීරය වැඩී මහත්වීමකින් නො වේ. කුඩා පැළය ම මහගසක් වී ඇති සේ පෙනෙන්නේ, ළදරු සිරුර ලොකු මිනිසකු වී ඇති සේ පෙනෙන්නේ, සන්තනි ඝනයෙන් වැසීම නිසා ය. ඒවා එසේ නො වන බව පෙනෙන්නට නුවණින් සන්තනි ඝනය බිඳ ගත යුතු ය.
උපදින උපදින සකල නාමරූපයෝ ම ඇසිපිය හෙළන තරම් කාලයකුදු නො පැවතී එකෙණෙහි ම බිඳී අතුරුදහන් වෙති. ගසක සත්ත්ව ශරීරයක උපන් රූප කලාප බුන් කල්හි එකෙණෙහි ම ඒ ස්ථානය පුරවමින් අලුත් රූප කලාපයෝ පහළ වෙති. මෙය ඉතා වේගයෙන් සිදුවන බැවින් පරණ රූප බිඳීම හා අලුත් රූප පහළවීම නො පෙනේ. අතර නො පෙනෙන පරිදි සිදුවන මේ ඉපදීම් බිඳීම් වේගය සන්තති ඝනය යි. සන්තති ඝනය නිසා බිඳීගිය රූප හා ඇති රූප එක් දෙයක් සේ පෙනේ. සන්තති ඝනය නිසා දැන් ඇත්තේ ද ඊයේ සිටි පුරුෂයා ම ය, අවුරුදු ගණනකට පෙර සිටි පුරුෂයා ම ය යන හැඟීම් ඇති වේ. සන්තති ඝනය බිඳගත් කල්හි අද ඇත්තේ ඊයේ සිටි පුරුෂයා නො වන බව ඊයේ තුබූ ගස නො වන බව වැටහෙනු ඇත. උපදින උපදින සංස්කාර එකෙණෙහි ම දිරා බිඳී යනවා මිස වර්ධනය වෙමින් මහත් වෙමින් කල් නො පවත්නා බව වැටහෙනු ඇත. මෙය වටහා ගැනීමට උත්සාහ කෙරෙත්වා!
“පඤ්චක්ඛන්ධෙ විභවතෝ පස්සන්තෝ අනුලෝමිකං ඛන්තිං පටිලභති, පඤ්චන්නං ඛන්ධානං නිරෝධෝ අවිභවං නිබ්බානන්ති පස්සන්තෝ සම්මත්තනියාමං ඔක්කමති.”
පඤ්චස්කන්ධයන් දියුණුවට නො පැමිණෙන එකෙණෙහි ම නැසෙන ධර්මන් ලෙස දක්නා යෝගාවචර තෙමේ ලෝකෝත්තර මාර්ගයට අනුරූප විදර්ශනා ඥානය ලබයි. පස්දෙනකුන් වූ ස්කන්ධයන්ගේ අනුත්පාද නිරෝධය විනාශයක් නැති නිවනය යි දක්නා යෝගාවචර තෙමේ ලෝකෝත්තර මාර්ගයට බැස ගනී.