විදර්ශනාඥාන

මෙසේ ලෝකෝත්තර මාර්ගයට හා ඵලයට පැමිණියවුන්ගෙන් ඇතැමකුට භය - ආදීනව - නිබ්බිදා මුඤ්චිතුකම්‍යතා යන ඥානයන් ගැන නිරවුල් දැනීමක් නැති විය හැකි ය. ඥානයන් ගැන නිරවුල් දැනීමක් ඇති නො වූ ඒ පින්වතුන් විසින් ඒ ගැන පිරිසිදු දැනීමක් ලබාගනු කැමැත්තාහු නම්, එක් එක් ඥානයක් පැවැත්වීමට කාලය නියම කර ගෙන ඒ ඒ කාලය තුළ දී ඒ ඒ ඥානය පැවැත්විය යුතු ය. මේ පැය භාගයෙහි නොහොත් මේ පැයෙහි උදයව්‍යයඥානයෙන් වෙසෙමිය යන අදහස ඇති කර ගෙන සංස්කාරයන් සිහි කරන්නට පටන් ගත්තාම යෝගාවචරයා හට ඒ කාලය මුළුල්ලෙහි ම සංස්කාරයන්ගේ උදයව්‍යය දෙක පෙනෙන්නට වේ.

පිරිසිඳගත් කාලය සම්පූර්ණ වූ පසු මේ කාලය තුළ දී සංස්කාරයන්ගේ භඞ්ගය ම බලමිය යන අදහසින් සංස්කාර සිහි කිරීම පටන් ගත්තාම ඔහුට ඒ කාලය තුළ දී සිහි කරන වාරයක් පාසා ම සංස්කාරයන් ගේ භඞ්ගය පෙනෙන්නට වේ. නියමිත කාලය භඞ්ග ඥානයෙන් යුක්තව වාසය කොට අනතුරුව භයඥානය ඇතිකර ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් සංස්කාර සිහි කරන කල්හි සිහි කිරීමක් පාසා භය ඥානය ඇති වේ. භය ඥානයෙන් යුක්තව විසීමට නියම කර ගත් කාලය ඉක්මීමෙන් පසු සංස්කාරයන් ගේ ආදීනවය දැකීමේ අපේක්‍ෂාවෙන් සිහි කිරීම පටන් ගත් පසු සිහි කිරීමක් පාසා ම සංස්කාරයන් ගේ ආදීනව පෙනෙන්නට වේ.

ඒ ඥානය පැවැත්වීමේ නියමිත කාලය ඉක්මීමෙන් නිබ්බිදාඥානය ඇති කර ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් සංස්කාර සිහි කිරීමට පටන් ගත්තාම සිහි කිරීමක් පාසා ම සංස්කාරයන් කෙරෙහි කලකිරීමේ ඥානය ඇති වේ. නියමිත කාලයෙන් පසු මුඤ්චිතු කම්‍යතා ඥානය ඇති කර ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් සංස්කාර සිහි කරන කල්හි සංස්කාරයන් කෙරෙන් මිදෙනු කැමති බැවින් යුක්ත වූ සංස්කාර හැර දමනු කැමැත්තෙන් යුක්ත වූ මුඤ්චිතුකම්‍යතා ඥානය සිහි කිරීමක් පාසා ඇති වන්නේ ය.

නියමිත කාලය ඉක්මගිය පසු පටිසඞ්ඛාඥානය බලාපොරොත්තු-වෙන් සිහි කිරීම පවත්වන කල්හි දුඃඛ වේදනා දැනෙන්නට වීම, ඉරියව් නිතර වෙනස් කරන්නට සිත්වීම, භාවනා ගැන සතුටක් ඇති නො වීම යන මේවා සහිත පටිසඞ්ඛාඥානය සිහි කිරීම සමඟ ඇති වන්නේ ය. පටිසඞ්ඛාඤාණය පැවැත්වීමේ කාලය ඉක්ම ගිය පු සඞ්ඛාරුපෙක්ඛා-ඥානය ගැන බලාපොරොත්තුවෙන් විදර්ශනාව ආරම්භ කළ කල්හි උත්සාහයක් නැතිව ඉබේම වැටහෙන්නාක් මෙන් සංස්කාරයන් වැටහෙන ඉතා සියුම් වූ සඞ්ඛාරුපෙක්ඛාඥානය ඇති වේ.

මෙසේ කාල පරිච්ඡේද කර ගෙන භාවනා කරන කල්හි ඔරලෝසුවේ කටුව ඉලක්කමෙන් ඉලක්කමට පැමිණෙන්නාක් මෙන් පිළිවෙළින් යෝගාවචරයාගේ සිත ඒ ඒ ඥානයට පැමිණෙන සැටි දැකිය හැකි වනු ඇත. මෙසේ එක් වරක් භාවනා කිරීමෙන් පිරිසිදු ලෙස ඥානයන්ගේ පැවැත්ම සිදු නූන හොත් නැවත නැවතත් එසේ භාවනා කරනු. භාවනාව දියුණු වී ඇති තැනැත්තන්ට සතළිස් වරක් පනස් වරක් සංස්කාර සිහි කිරීමෙන් ම සංස්කාරෝපේක්ෂා ඥානයට ම පැමිණ ඵලයට සමවැදිය හැකි ය. ඥාන විෂයෙහි විශේෂ වශීභාවයක් ඇතියන්ට යන - එන, කන - බොන අතර පවා සමවතට පැමිණිය හැකි බව කියනු ලැබේ.