දෙතිස්මහා රූප ලක්ෂණයෙන් අශීත්‍යනුව්‍යඤ්ජනයෙන් ශෝභමාන වූ තථාගත දේහයෙන් නික්මෙන්නා වූ ව්‍යාමප්‍රභා, අශීතිහස්තප්‍රභා, අනන්තප්‍රභා, කේතුමාලා ඌර්ණරෝම ප්‍රභා, දාඨාප්‍රභා යන බුද්ධ රශ්මීහු තථාගත දේහය අතිශයින් ශෝභාවත් කෙරෙති. ශ්‍රීමත් කෙරෙති.
තථාගත දේහය වටා සතර රියනක් තැන් පැතිර සිටින රශ්මි මණ්ඩලය ව්‍යාමප්‍රභා නම් වේ. ඒ සේම තථාගත දේහය වටා අසූරියනක් තැන් පැතිර සිටින රශ්මි මණ්ඩලය අශීතිහස්තප්‍රභා නම් වේ. අහසෙහි සඳ මඬල ඇති දිනවල චන්ද්‍රයාගේ ඒ මණ්ඩලාකාර රශ්මිය හා ඉන් ඔබ අහසෙහි පැතිරී චන්ද්‍ර රශ්මිය වෙන් වෙන්ව පෙනෙන්නාක් මෙන් තථාගතයන් වහන්සේ අවට පැතිර සිටින ව්‍යාමප්‍රභාව හා අශීතිහස්තප්‍රභාව වෙන් වෙන්ව පෙනෙන්නේ ය. ඒ රශ්මි මණ්ඩල දෙක නිසා රත්න ප්‍රාකාර දෙකකින් වට වූ ස්වර්ණ පර්වතයක් සේ තථාගත දේහය ශ්‍රීමත් වන්නේ ය.
ලොවුතුරා බුදු බව ලැබීමෙන් සතර වන සතියෙහි රතනඝරයෙහි වැඩ සිට අනන්ත නය සමන්වාගත ප්‍රස්ථාන මහා ප්‍රකරණය මෙනෙහි කිරීමේදී තථාගත ශරීරයෙන් නික්ම අනන්ත ලෝක ධෘතුවෙහි පැතිර ගිය ෂට් වර්ණ බුද්ධ රශ්මිය අනන්තරශ්මි නම් වේ.
එදා තථාගත ශ්‍රී දේහයේ නිල් තැන් වන හිසකේ රැවුල් ලොම් වලින් හා නේත්‍රයන්ගෙන් ද නීල කාන්තිය විහිදෙන්නට විය. එයින් අහස් තලය නිල් මල් විසුරුවන ලද කලෙක මෙන්ද, නිල්වත් දිගහැර සැලෙන්නට සැලැස්වූ කලෙක මෙන්ද, ලක්ෂ ගණනක් කෝටි ගණනක් මිණි තල් වැට සැලෙන්නට පටන් ගත් කලක් මෙන් ද නීල වර්ණයෙන් බැබලිණ.
සමෙන් හා නෙත්වල පීතස්ථානයන්ගෙන් ද, පීත රශ්මීන් නික්මෙන්නට විය. ඒ රශ්මීන් කරණකොට දිශාවෝ රන්මල් වස්නා කලෙක මෙන් ද, සැම තැන රන්වන් කොඩි වැල් දැමූ රන්වන් කොඩි එසවූ කලෙක මෙන් ද බබලන්නට වූහ.
තථාගතයන් දේහයේ ලේ මස් වලින් හා නෙත්වල රතු තැන් වලින් රශ්මී ධාරාවෝ නික්මුණාහ. ඒ රශ්මීන් කරණ කොට දිශා භාගයෝ රත් පියුම් පෙති වදමල් පෙති පතුරවා ලූ කලෙක මෙන් ද, රතු කොඩි වැල් ඇද රතු කොඩි එස වූ කලෙක මෙන් ද, රක්ත වර්ණයෙන් බබලන්නට වූහ.
තථාගතයන් වහන්සේගේ අස්ථීන්ගෙන් හා දන්තයන්ගෙන් ද, නේත්‍රයන්ගේ ශ්වේතස්ථාන වලින් ද ඕදාත රශ්මීහු නික්මුණහ. ඒ රශ්මීන් කරණ කොට ඉද්ද මල් කොඳ මල්, සුදු නෙළුම් මල්, වසින්නාක් මෙන් ද, සුදු කොඩි නංවා සුදු කොඩි වැල් ඇද සරසන ලද්දක් මෙන්ද, රිදී කලවලින් කිරි විසුරවන්නාක් මෙන් ද, දහස් ගණන් දස දහස් ගණන් රිදී තල් වැට එක විට සැලෙන්නාක් මෙන් ද දිශාභාගයෝ බැබලුණහ.
තථාගත දේහයේ ඒ ඒ තැන් වලින් මාඤ්ජිෂ්ඨක ප්‍රභාස්වර රශ්මීහු නික්මුණහ. ඒ රශ්මීන් කරණ කොට එක විට දෙව්දුනු දහස් ගණනක් පහළ වූවාක් මෙන් ද, හිර සඳ දහස් ගණනක් උදාවූවාක් මෙන් ද, ලෝකය ආලෝකවත් විය. එදා ලෝක ධාතූන්හි බුදුරැස් පැතිරෙන කල්හි දිව්‍ය ලෝකවල දෙවියන්ගේ හා ඔවුන්ගේ විමානාදියේ ආලෝකයෝ හිරු රැසට කණ මැදිරියන්ගේ එළිය යට වන්නාක් මෙන් යට වී ගියහ. එක විට දස දහසක් ලෝක ධාතූන්හි ආලෝකවත් කිරීම සමත් මහා බ්‍රහ්මයෝ එදා හිරු උදාවන කල කණමැදිරියන් මෙන් වූහ. චන්ද්‍ර සූර්‍ය්‍යාලෝකයෝ බුදු රැසින් වැසී ගියහ. එදා තථාගත ශ්‍රී දේහයෙන් නික්මුණ රශ්මීහු අද දක්වාත් ඈත ලෝක ධාතුවල හා අජටාකාශයෙහි දශ දිශාවෙහි ම ගමන් කරන බව කියා තිබේ.
“අයඤ්ච නෙව බුද්ධානං අධිට්ඨානිද්ධි, න භාවනාමයිද්ධි, සණ්හසුඛුමධම්මං පන සම්මසතො ලොකනාථස්ස ලොහිතං පසීදි වත්ථුරූපං පසීදි. ඡවිවණ්ණො පසිදී. චිත්තසමුට්ඨානා වණ්ණධාතු සමන්තා අසීතිහත්ථමත්තෙ පදෙසෙ නිච්චලාව අට්ඨාසි.”
(ධම්මසංගණී අට්ඨකථා 12)
මේ බුද්ධරශ්මීහු නික්මීම බුදුරදුන්ගේ අධිෂ්ධානිර්ධියක් ද නොවේ. භාවනාමයිර්ධියක් ද නොවේ. සණ්හසූක්ෂ්ම ධර්මය සම්මර්ශන කරන්නා වූ ලෝකනාථයන් වහන්සේගේ රුධිරධාතුව පැහැදිණ. හෘදය වස්තු රූපය පැහැදිණ. ඡවිවර්ණය පැහැදිණ. එයින් ශරීරයෙන් ෂට්වර්ණ රශ්මීහූ නික්මුණාහු ය. තථාගත දේහය හාත්පස අසූරියනක් තැන රශ්මිය නිශ්චලව පිහිටා සිටියේ ය යනු එහි තේරුම ය.
කේතුමාලාරශ්මිය යනු තථාගතයන් වහන්සේගේ ශීර්ෂයෙන් අසූරියන් උසට නැඟ සිටින රශ්මියෙකි. සිද්ධාර්ථ කුමාරයන් නේරඤ්ජරා නදීතීරයේ දී පැවිදි වනු සඳහා හිසකේ සියල්ල එකතු කොට අල්ලා කඩුවෙන් කැපූ පසු හිස ඉතිරි වූ කේශයෝ දක්ෂිණාවර්තව හිසට ඇලී බුබුළු වශයෙන් සිට ගත්හ. ඒවා නැවත නො වැඩී එපමණින්ම සිට ගත්හ. බුදුවීමෙන් පසු ඒ කේශධාතුන්ගෙන් අසූරියනක් උසට නීලවර්ණ රශ්මියක් විහිදෙන්නට විය. එයට කේතුමාලාව ය යි කියනු ලැබේ. ෂට්වර්ණරශ්මිධාරාවන් ද එකතු වී පවත්නා ඒ කේතුමාලාව සත්රුවනින් සැරසූ නිල්මිණි ඔටුන්නක් සේ ලෝකනාථයන් වහන්සේගේ හිසමත බබලන්නේ ය.
බුදුරදුන්ගේ දෙබැම අතර නළල්තලයෙහි පිහිටි ඌර්ණරෝම ධාතුවෙන් විහිදෙන ශ්වේතරශ්මිය ඌර්ණරෝමප්‍රභා නම් වේ.
තථාගතයන් වහන්සේගේ ශ්‍රී මුඛයෙහි පිහිටි සතර දාඨාධාතුන්ගෙන් නික්මෙන්නා වූ රශ්මිය දාඨාප්‍රභා නමි, තථාගත ශ්‍රී මුඛයේ දාඨාධාතුන් තොල් සඟලින් වැසී පවත්නා බැවින් නිතර නො දැකිය හැකි ය. උන් වහන්සේ සිනා පහළ කරන අවස්ථාවලදී ඒවායේ අග විවෘත වන්නේ ය. විවෘත වනු සමඟ ම ඒවායින් විදුලිය බඳු ශුභ්‍රවර්ණරශ්මි මාලාවෝ නික්ම තථාගතයන් වහන්සේගේ මුඛශෝභාව වර්ධනය කරන්නාහ.
දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අසූ අනුව්‍යාඤ්ජන ලක්ෂණයෙන් ද අනේක රශ්මීන්ගෙන් ද ශෝභන වූ බුදුරදුන්ගේ දේහශ්‍රීය ඇති සැටියට වර්ණනා කිරීමට අපට වචන නැත්තේ ය. උපමා නැත්තේ ය. පරමරූපශ්‍රීයෙන් යුක්ත වන තථාගත දේහය පමණ දෙවිමිනිසුන්ගේ නෙත් සිත් පිනවන අන් වස්තුවක් නැත්තේ ය. තථාගතයන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහය මිනිසා දුටු විට බිය වී පළා යන තිරිසන් සතුන්ගේ ද නෙත් පිනවන්නකි. තථාගත දේහය දුටු විට සෙසු මිනිසුන් දුටු විට බිය වී පළා යන තිරිසන් සත්හු ද ඇසි පිය නො හෙලා බලා සිටිති. ඒ තථාගත දේහශ්‍රීය දෙවිමිනිසුන්ගේ නෙත් සිත් පිණවීම ගැන කවර කථා ද? මෙතෙකින් විස්තර කරන ලද්දේ තථාගතයන් වහන්සේගේ දේහශ්‍රීය පමණකි. උන් වහන්සේගේ ශ්‍රී ගුණය විස්තර කිරීමේ දී ගමනශ්‍රීය, ධර්මදේශනාශ්‍රීය, ඉරියව් පැවතීමේ ශ්‍රීය, අනේක ක්‍රියා සිදු කිරීමේ ශ්‍රීය, අනන්තඥානශ්‍රීය, මෛත්‍රී කරුණාදී අනන්තගුණ ශ්‍රී ය යන මේවා ද විස්තර කළ යුතු ය. අනන්තශ්‍රී සංඛ්‍යාත භාග්‍යයෙන් යුක්තවන බැවින් තථාගතයන් වහන්සේ භගවා නම් වෙති.