දාන ශීල භාවනා යන මේවා ප්‍රතිපත්තීහුය. සර්වඥයන් වහන්සේ වේසාලියෙහි මහවනයේ කූටාගාරශාලාවෙහි වැඩ විසූ විටෙක සීහ නම් සෙනෙවියා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත එළඹ, “ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, සාන්දෘෂ්ටික දාන ඵලයක් දැක්විය හැකිදැ”යි විචාළේ ය. එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළ සේක.
“දායකො සීහ, දානපති බහුනො ජනස්ස පියො හොති මනාපො, යම්පි සීහ, දායකො දානපති බහුනො ජනස්ස පියෝ හොති මනාපො, ඉදම්පි සන්දිට්ඨීකං දානඵලං,
පුන ච පරං සීහ, දායකං දානපතිං සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති, යම්පි සීහ, දායකං දානපතිං සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං.
පුන ච පරං සීහ, දායකස්ස දානපතිනො කල්‍යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, යම්පි සීහ දායකස්ස දානපතිනො කල්‍යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, ඉදම්පි සන්දිට්ඨීකං දානඵලං.
පුන ච පරං සීහ, දායකො දානපති යඤ්ඤඤෙව පරිසං උපසංකමති, යදි ඛත්තිය පරිසං යදි බ්‍රාහ්මණ පරිසං උපසංකමති, යදි ඛත්තිය පරිසං යදි බ්‍රාහ්මණ පරිසං යදි ගහපති පරිසං යදි සමණ පරිසං විසාරදොව උපසංකමති අමංකුභූතො, යම්පි සීහ, දායකො දානපති යඤ්ඤදෙව පරිසං උපසංකමති යදි ඛන්තියපරිසං යදි බ්‍රාහ්මණ පරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං විසාරදොව උපසංකමති අමංකුභූතො, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං”
(අංගුත්තර නි. ප.)
තේරුම:-
සීහය, දානපති වූ තෙමේ බොහෝ ජනයාට ප්‍රිය වේ, මනාප වේ. සීහය, දානපති වූ දායකයාගේ යම් බොහෝ ජනයාට ප්‍රියමනාප වීමෙක් වේ ද මේ සාන්දෘෂ්ටික දානඵලයෙකි.
සීහය, දානපති වූ දායකයා සත්පුරුෂයෝ භජනය කෙරෙති. සීහය, දායකයා සත්පුරුෂයන් විසින් භජනය කරනු ලැබීම සාන්දෘෂ්ටික දානඵලයෙකි.
සීහය, දානපති වූ දායකයාහට යහපත් කීර්ති ශබ්දයන් පැන නැගෙයි. සීහය, දායකයාහට යහපත් කීර්ති ශබ්දයක් පැන නැගීම සාන්දෘෂ්ටික දානඵලයෙකි.
සීහය, දායක තෙමේ ක්ෂත්‍රීය වූ හෝ බ්‍රාහ්මණ වූ හෝ ගෘහපති වූ හෝ ශ්‍රමණ වූ හෝ යම් පිරිසකට එළඹේ නම් ඔහු නිර්භීතව තේජාන්විතව සොම්නසින් යුතුව එළඹෙන්නේ ය, සීහය, එද දානයේ සාන්දෘෂ්ටික ඵලයෙකි.
දානයේ සාන්දෘෂ්ටික ඵල දැක්වෙන බොහෝ කථා බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි ඇත්තේ ය. ඒවායින් කිහිපයක් අරහං ගුණ කථාවෙහි දී දක්වා ඇත. එබඳු කථා ප්‍රතිපත්තිධර්මයේ සාන්දෘෂ්ටික ගුණ වශයෙන් ද දැක්විය යුතුය.
බොහෝ ජනයාට ප්‍රියවීම ආදී දානයාගේ සාන්දෘෂ්ටිකඵල වශයෙන් වදාරා ඇති කරුණු සතර ශීලයේ සාන්දෘෂ්ටිකඵල වශයෙන් ද කිය යුතු ය. ප්‍රාණඝාතාදි පව්කම් කරන්නවුන්ට සමහර විට වර්තමානභවයේදී ම නොයෙක් දඬුවම් ලැබෙන්නේ ය. පව්කම් වලින් වැළකී සිටින්නවුන්ට ඒ විපත් නැත. එය ද ප්‍රතිපත්තිධර්මයේ සාන්දෘෂ්ටික ඵලයකි. බොහෝ දෙනාගෙන් ගරුබුහුමන් පූජාසත්කාර ලැබීම ද ශීලයේ සාන්දෘෂ්ටික ඵලයෙකි.
සක්දෙවිඳුගේ නමස්කාරය
දිනක් සක්දෙව්රජ උයන්සිරි දක්නට යාමට සැරසී විජයොත්පහයෙන් බැස රථයට නැගීමට කලින් සතර දිගට නමස්කාර කෙළේ ය. එය දුටු මාතලී දෙව්පුත් “ද්‍රේවේන්ද්‍රයෙනි, ඔබට, ත්‍රිවිද්‍යා ඇත්තෝ ද සකල භූමස්ථයෝ ද ක්ෂත්‍රියයෝ ද සිවුවරම් රජහු ද යශස් ඇති දෙවියෝ ද නමස්කාර කරති, එසේ වූ ඔබ නමස්කාර කරන්නේ කවුරුන්ට දැ”යි ඇසී ය. එකල්හි සක්දෙව් රජ:-
“අහඤ්ච සිලසම්පන්නෙ - චිරරත්තසමාහිතෙ,
සම්මා පබ්බජිතෙ වන්දෙ - බ්‍රහ්මචරිය පරායනෙ.
යෙ ගහට්ඨා පුඤ්ඤකරා - සීලවන්තො උපාසකා
ධම්මෙන දාරං පොසෙන්ති - තෙ නමස්සාමි මාතලී.”
“මාතලී, මම ද සිල්වත් වූ බොහෝ කලක් සන්සුන් කළ සිත් ඇත්තා වූ උතුම් පැවතුම් ඇත්තා වූ යහපත් පැවිද්දන් නමදිමි. පින් කරන්නාවූ සිල්වත් වූ යම් ගෘහස්ථ උපාසක කෙනෙක් දැහැමින් අඹුවන් පෝෂණය කෙරෙත් ද ඔවුන්ට නමස්කාර කරමි”යි කීය.
(සක්ක සංයුක්ත)
ශීලගුණය ඇතියවුන්ට සක්දෙවිඳු පවා නමස්කාර කරන බව මේ කථාවෙන් පෙනේ.