රජගහනුවර සුප්‍රබුද්ධ නම් කුෂ්ඨරෝගියෙක් විය. කුෂ්ඨයෙන් විරූප වූ සිරුර ඇති ඔහු පරම දුගියෙකි. ගෙයක් පසා ගොස් අහර සිඟා ගෙන ජීවත් වන්නෙකි. මිනිසුන් ඉවත ලූ රෙදි කැබලි අවුලා එක්කොට මසා විලිවසා ගන්නෙකි.
එක් දවසක් තථාගතයන් වහන්සේ රජගහ නුවරට පිඬු පිණිස පිවිස එහිදීම වළඳා පෙරලා වඩනා සේක්, ඒ නගරය තුළ ම එක්තරා ස්ථානයක නැවතුණු සේක. බොහෝ භික්ෂුහූ ද උපාසකෝපාසිකාවෝ ද එතැන්හි රැස්වූහ. එහිදී තථාගතයන් වහන්සේ පැමිණි පිරිසට දහම් දෙසීමට පටන් ගත් සේක. එදින සුප්‍රබුද්ධ ද සාගින්නෙන් පෙළෙනුයේ අහරක් සපයා ගනු පිණිස වීථීයට බැස ඇවිදින්නේ දුරදීම ඒ මහාජන සන්නිපාතය දැක, “එහි ගිය හොත් අහරක් ලැබිය හැකි වෙතැ”යි සිතා ගොස් පිරිස මැද දහම් දෙසමින් වැඩ සිටිනා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දුටුයේ ය. සුප්‍රබුද්ධ අතීතයෙහි කළ පාපකර්මයක විපාකාවශේෂයෙන් ජනයා විසින් පිළිකුල් කරන කුෂ්ඨරෝගියකු වුව ද පෙර කළ පින් ද ඇතියෙකි. පෙර පිනෙන් මෙහෙයනු ලැබූ සුප්‍රබුද්ධ බඩගිනි ඇත ද ඔහුගේ සිත තථාගතයන් වහන්සේ දෙසන ධර්මය ඇසීමෙහි නැමිණ. “මෙපමණ ජනයා රැස්ව අසන මේ ධර්මය ඇසීම මට ද හොඳය”යි සිතා ඔහු පිරිස් කෙළවර වාඩි වී තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනයට කන් දුන්නේ ය. දහම් ඇසීමට පැමිණ ඇති පිරිසෙහි ධර්මාවබෝධය කර ගැනීමට සමත් මඟපල ලැබීමේ භාග්‍යය ඇති පුද්ගලයෝ කවුරහුදැයි බලන්නා වූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පසින් යට වී ඇති රන් කාසියක් සේ සුප්‍රබුද්ධගේ හෘදයෙහි දිලිසෙන මඟපල ලැබීමේ භාග්‍ය පෙනිණ. උන් වහන්සේ එදා සුප්‍රබුද්ධ ආරක්ෂා කොට ඔහුට සුදුසු පරිදි දහම් දෙසූ සේක. දහමට ඇහුම්කම් දීගෙන සිටියා වූ සුප්‍රබුද්ධට චතුස්සත්‍යය අවබෝධ විය. ඔහු එතැනදී ම සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේ ය. තමා ලැබූ ධර්මාවබෝධයෙන් පරම ප්‍රීතියට පත් සුප්‍රබුද්ධට දහම් ඇසීමෙන් තමා ලත් ඵලය තථාගතයන් වහන්සේට සැල කරන්නට සිතුණේ ය. එහෙත් සැම දෙනා විසින් පිළිකුල් කරනු ලබන ඔහු පිරිස අතරින් තථාගතයන් වහන්සේ ඉදිරියට යාමට අපොහොසත් විය. ඔහු තථාගතයන් වහන්සේ විහාරයට වැඩම කළ පසු තමා ලත් ගුණය උන්වහන්සේට සැල කරනු පිණිස එහි ගියේ ය.
එකල්හි ශක්‍රදේවේන්ද්‍ර තෙමේ සුප්‍රබුද්ධ කරන්නට යන දෙය දැන ඔහුගේ තතු විමසමි යි එහි ගොස් අහසේ සිට “සුප්‍රබුද්ධ, නුඹ මහ දුගියෙකි. නුඹට මම අපරිමිත ධනස්කන්ධයක් දෙන්නෙමි, නුඹ බුදුහු බුදු නො වෙති යි ද, ධර්මය ධර්මයක් නො වේය යයි ද, සංඝයා සංඝයා නො වෙති යි ද, බුදුන්ගේ ධර්මයෙන් සංඝයාගෙන් වැඩක් නැතය යි ද ජනයාට කියවය”යි කීය. සුප්‍රබුද්ධ “ඔබ කවරෙහි දැ”යි ඇසීය. ශක්‍රතෙමේ “මම සක්දෙව් රජය”යි කීය. එකල්හි සුප්‍රබුද්ධ කියනුයේ “නො කිය යුත්තක් කියන්නා වූ අන්ධබාල ඔබ මා හා කථා කිරීමට නුසුදුස්සෙහි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ඖරස පුත්‍රයකු වන මම ඔබ කියන පරිදි දුගියෙක් නො වෙමි. මම පරම සුඛයට පැමිණ සිටින්නෙමි. ආර්‍ය්‍යධනයෙන් ධනවත් වෙමි”යි කීය. මෙසේ ශක්‍රයා විසින් දෙන්නට කථා කරන අපරිමිත ධනස්කන්ධය ගැන කිසිදු තැකීමක් නො කොට සුප්‍රබුද්ධ බුදුරජුන් වෙත ගොස් තමා ලත් ගුණය උන් වහන්සේට සැල කෙළේ ය. තථාගතානුශාසනය ඇසීමෙන් සුප්‍රබුද්ධට ඇති වූ ප්‍රසාදය නැති කිරීමට ශක්‍රයාට ද නුපුළුවන් වූයේ අනුශාසනය ඇසීමෙන් නො වෙනස් වන ප්‍රසාදයක් ඇති වන බැවිනි. තථාගතයන් වහන්සේ විසින් භික්ෂූන්ට ඍද්ධිප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය දැක්වීම තහනම් කොට අනුශාසන ප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය පමණක් අනු දැන වදාරා ඇත්තේ එය ම උසස් ප්‍රාතිහාර්‍ය්‍යය වන බැවිනි. බුදුරදුන්ට තමා ලත් ගුණය සැල කොට ගියා වූ සුප්‍රබුද්ධ එදින ම පැටවකු ඇති ගවදෙනක විසින් අණිනු ලැබ කළුරිය කොට දෙව්ලොව උපන්නේ ය. සෝවාන් වීමට තරම් පින් ඇත්තා වූ සුප්‍රබුද්ධ කුෂ්ඨරෝගියකු හා දුගියකු වූයේ අතීතයෙහි සිටු පුත්‍රයෙක් ව සිටිය දී තගරසිඛී නම් පසේ බුදුන් වහන්සේට කුෂ්ඨරෝගියෙකැයි ආක්‍රෝශ කිරීමේ පාපයෙනි.
(උදානයෙන්)