(11) උපමා වශයෙන්:- උසුලා යායුතු බැවින් ද, පෙළන හෙයින් ද දුඃඛ සත්‍යය බරක් වැනිය.
ඒ ඒ භවයෙහි ඉපදීම් සඞ්ඛ්‍යාත පීඩාවට හේතුවන හෙයින් සමුදය සත්‍යය බර ඉසිලීමක් මෙනි.
සංසාර ප්‍ර‍වෘත්ති දුක සංසිඳුවන හෙයින් නිරෝධ සත්‍යය බහාතැබීමක් මෙනි.
පැවැති දුක සංසිඳුවීමට හේතුවන හෙයින් මාර්‍ග සත්‍යය බර බහා තැබීම උපායක් මෙනි.
තවද පීඩා කරන හෙයින් දුඃඛ සත්‍යය රෝගයක් මෙනි.
ප්‍ර‍භව ලක්‍ෂණ හෙයින් සමුදය සත්‍යය රෝග නිදානය මෙනි.
නිරොධ සත්‍යය රෝග සංසිඳීම මෙනි.
දුඃඛ හේතුව නසන උපාය හෙයින් මාර්‍ග සත්‍යය බෙහෙතක් මෙනි.
තවද බාධක හෙයින් දුඃඛ සත්‍යය දුර්භික්‍ෂයක් මෙනි.
ප්‍ර‍භව හේතු හෙයින් සමුදය සත්‍යය අධික වර්‍ෂාවක් හෝ නියඟක් මෙනි.
ශාන්ති ලක්‍ෂණ හෙයින් නිරෝධ සත්‍යය සුභික්‍ෂයක් මෙනි.
දුඃඛ හේතුව නසන හෙයින් මාර්‍ග සත්‍යය සුවෘෂ්ටියක් මෙනි.
තවද වෛරීය, වෛරය, වෛර සංසිඳීමය, වෛර සංසිඳුවන උපාය යැ යන විසින් ද,
විෂ වෘක්‍ෂය, විෂ වෘක්‍ෂමූලය, මූල සිඳීමය, මුල සිඳින උපාය යැ යන විසින් ද
භයය, භයට හේතු ය, භය නැතිවීම ය, භය සංසිඳුවන උපාය යැ යනු විසින් ද,
මෙතෙරය, සැඬ පහරය, එතෙරය, එතෙරවීමේ උපායයැ යනු විසින් ද මේ උපමා පිළිවෙළින් යෙදෙති.
(මෙහි අනිෂ්ටාදි ස්වරූප පෙරකී සේ මැයි)
මේ මෙහි උපමා වශයෙන් විනිශ්චයයි.