අනතුරුවැ මේ තරුණ විදර්‍ශනාවෙන් පටන් ගත් විදර්‍ශනා ඇති ඒ යෝගීහට දස විදර්‍ශනොපකේලශයෝ උපදිත්.
ඒ විදර්‍ශනොපකේලශයෝ මාර්‍ග - ඵල ප්‍ර‍තිවේධ කළ ආර්‍ය්‍ය - ශ්‍රාවකයාට ද, සීලවිපත්ති ආදීන් විප්‍ර‍තිපන්න පුද්ගලයාහට ද නූපදිති. සම්‍යක් ප්‍ර‍තිපත්ති ඇති විදර්‍ශනා භාවනායෙහි යෙදුණු ආරබ්ධ විදර්‍ශක වූ කුලපුත්‍ර‍යාහට ම උපදිත්. ඒ දශ විදර්‍ශනොප- කේලශයෝ නම් (1) අවභාසය (2) ඥානය (3) ප්‍රීතියි (4) ප්‍ර‍ශ්‍ර‍බ්ධිය (5) සුඛය (6) අධිමොක්‍ෂය (7) වීර්‍ය්‍යය (8) උපෙක්‍ෂාය (10) නිකානතිය යන මොහු යැ.
(ඔභාසො පීති පස්සද්ධි - අධිමොක්ඛො ච පග්ගහො
සුඛං ඤාණමුපඪාන මුපෙක්ඛා ච නිකන්ති ච)
එහෙයින් වදාළහ.
“කථං ධම්මුද්ධච්චවිග්ගහිතමානසං හොති? අනිච්ච තො මනසිකරොති ඔභාසො උප්පජ්ජති, ඔභාසො ධම්මොති ඔභාසං ආවජ්ති, තතො වික්ඛෙපො උද්ධච්චං, තෙන විග්ගහිතමානසො අනිච්චතො උපට්ඨානං යථාභූතං නප්පජානාති. දුක්ඛතො -පෙ- අනත්තතො උපට්ඨානං යථා භූතං නප්පජානාති. තථා අනිච්චතො මනසිකරොතො ඤාණං උප්පජ්ජති -පෙ- පීති පස්සද්ධි - සුඛං - අධි - මොක්ඛො - පග්ගහො - උපට්ඨානං - උපක්ඛො - නිකන්ති - උප්පජ්ජති. නිකන්ති ධම්මොති නිකන්තිං ආවජ්ජති, තතො වික්ඛෙපො උද්ධච්චං, තෙන උද්‍ධච්චෙන විග්ගහිතමානසො අනිච්චතො උපටේඨානං යථාභූතං නප්පජානාති, දුක්ඛතො -පෙ- අනත්තතො උපට්ඨානං යථාභූතං නප්පජානාතීති”[1]
‘කෙසේ විදර්‍ශනොපකෙලෂයෙන් විරෝධයට පැමිණි සිත් ඇතිවේ ද’
‘අනිත්‍ය හෙයින් මෙනෙහි කරන්නහුන්ට ඔභාසය උපදී. ඔභාසය මාර්‍ගධර්‍මය යි සිතා ඒ ආලෝකය නිර්‍වාණයැ යි හෝ මාර්‍ගය යි හෝ ඵලය යි හෝ ආවර්‍ජනා කෙරේ. ඒ හේතුකොට ගෙන වූ වික්‍ෂේපය උද්ධච්ච ය යි. ඒ උද්ධච්චයෙන් මඩනා ලද සිත් ඇති යොගී තෙමේ අනිත්‍යහෙයින් වැටහීම තතු සේ නො දනී. දුක් වශයෙන් -පෙ- අනාත්ම වශයෙන් වැටහීම තතු සේ නො දනී. එසේම අනිත්‍ය වශයෙන් මෙනෙහි කරන යෝගීහට ඤාණය උපදී. ප්‍රීතිය, පස්සද්ධිය, සුඛය, අධිමොක්‍ෂය, වීර්‍ය්‍යය, සතිය, උපේක්‍ෂාව, නිකාන්තිය උපදී. නිකාන්තිය නිවන යැ මග යැ ඵලයැ යි ආවර්‍ජනා කෙරේ. ඒ අමාර්‍ගය මාර්‍ග ධර්‍මය යි ගැනීමෙන් පහළ වන වික්‍ෂේපය උද්ධච්ච නමි. ඒ උද්ධච්චයෙන් මඩනාලද සිත් ඇත්තේ අනිත්‍ය හෙයින් වැටහීම තතුසේ නො දනී. දුක් හෙයින් - අනාත්ම හෙයින් වැටහීම තතුසේ නො දනී’ යැ කියා යි.
විස්තර:- ඒ දශ විදර්‍ශනෝපකේලශයන් අතුරෙන්
(1) අවභාස නම්:- විදර්‍ශනා චිත්තයෙන් උපදනා එක්තරා ශරීරාලෝකයෙකි. ඒ උපන් කල්හි ඇතැම් යෝගාවචරයෙක් ‘පෙර මට මෙබඳු ආලෝකයෙක් නූපන්නේ යැ. එකාන්තයෙන් මාර්‍ගයට පැමිණියෙමි. ඵලයට පැමිණියෙමි’යි අමාර්‍ගයම මාර්‍ග යයි ද, අඵලය ම ඵලය යි ද ගනී. එසේ ගන්නහුන් ගේ විදර්‍ශනා භාවනාව අමාර්‍ගයට වැටුණේ වෙයි. හෙතෙම තමාගේ මුල් කර්‍මස්ථානය (විදර්‍ශනාව) හැර ආලෝකය ම ආස්වාදනය කෙරෙමින් හිඳී.
විශේෂ:- ඒ ආලෝකය ඇතැම් භික්‍ෂුවකට තමා උන් පර්‍ය්‍යඞ්කය පමණ තැන එළිය කෙරෙමින් උපදී. කිසිවකුට ඇතුළු ගබ පමණ ද, ඇතැමෙකුට ගැබින් පිටත ද, කිසිවකුට සියලු විහාරය ද, ගව්වක් - අඩ යොදුනක් - යොදුනක් - දෙ යොදුනක් - තුන් යොදුනක් පමණ ද, කිසිවකුට පොළොවෙහි පටන් අකනිට බඹලොව තෙක් ද, ඒකාලෝක කෙරෙමින් උපදී. භාග්‍යවතුන් වහන්සේට දසදහසක් සක්වළ ආලෝක කෙරෙමින් උපන්නේ යි.
අලෝකයා ගේ වෙනස් බව පිළිබඳවැ මේ කථාවෙකි. ‘සිතුල්පව් වෙහෙරැ දෙබිති ගෙයක් තුළ (ගර්‍හ භිත්තිය හා පිටත පිළ වඩා සිටි භිත්තිය) තෙරහු දෙනමෙක් හුන්හ. එදින කරුවල පොහෝ දිනය යි. දිගුන් වැසි වලාකුළින් වැසුණු මැදුම් රෑ චතුරඞ්ගසමන්නාගත අඳුර පවතී. එකල එක් තෙර නමෙක් ‘ස්වාමීණි! මට දැන් දාගැබ් මලුයෙහි සිංහාසනයෙහි පස්වණක් මල් පැනේය’ යි කී. ඕහට අනේක තෙර නම ‘ඇවැත්නි! ඒ ආශ්චර්‍ය්‍ය නො වේ. මට දැන් මහ මුහුදෙහි යොදුනක් තැන මස් කැස්බන් බොහෝ පෙනෙතැ යි’ කී.
මේ විදර්‍ශනෝපක්ලෙශය බොහෝ සේ සමථ - විදර්‍ශනාලාභීන් හට වේ.
හෙතෙම සමාපත්ති බලයෙන් විෂ්කම්භිත ක්ලේශයන් ගේ නො හැසිරීමෙන් “මම රහත්මි යි” සිත් උපදව යි. උස්වැලි නම් තැන වසන, මහානාග නම් තෙරුන්ට මෙනි. මෙහි ‘හැවක්’ වැසි මහාදත්ත තෙරුන්ට මෙන් ද, සිතුල්පව්වෙහි ‘නික පෙනෙක’ ප්‍ර‍ධන්ගෙයි වැසි චුල්ලසුමන තෙරුන්ට මෙන් ද වේ. මේ ඒ පිළිබඳ එක් කථා වස්තුවෙකි.
තලගුරු වෙහෙරැ ධම්මදින්න නම් සිවු පිළිසිඹියා පත් මහ රහත් තෙර කෙනෙක් විසූහ. උන් වහන්සේ බොහෝ භික්‍ෂු සංඝයාට අවවාද දෙන සේක. එක් දවසක් තමා දිවාස්ථානයෙහි වැඩහිඳ ‘අප ඇදුරු උස්වැලි වැසි, මහානාග ස්ථවිරයන් වහන්සේ ගේ මහණකම මුදුන් පැමිණියේ ද නැද්ද’ යි ආවර්‍ජනා කරන සේක් උන් වහ්නසේ පුහුදුන් බව දැන ‘මා නො ගියකල පුහුදුන්වැමැ කළුරිය කිරීම වන්නේය’ යි දැන අහසට සෘද්ධියෙන් පැන නැගී දිවාස්ථානයෙහි වැඩහුන් තෙරුන් සමීපයෙහි බැස වැඳ වත් දක්වා එකත්පසෙක වැඩහුන් සේක. ‘ඇවැත්නි! නො කල්හි ආයේ කිම්දැ’යි විචාළ කල ‘ස්වාමීනි! ප්‍ර‍ශ්න ඇසීමට ආයෙමියි’ කීහ. ‘ඇවැත්නි! විචාරව දන්නෙම් නම් කියමි’ යි කී කල ප්‍ර‍ශ්න දහසක් විචාළහ.
තෙරුන් වහ්නසේ විචාළ විචාළ ප්‍ර‍ශ්න නො පැකිල විසඳු සේක. එකල ‘ස්වාමීන් වහ්නසේගේ ඤාණය ඉතා තියුණු යැ. ‘නුඹ වහන්සේ කවර දා මේ ධර්‍මය අවබෝධ කළ සේක්දැ’යි විචාළ කළ ‘ඇවැත්නි! මෙයින් සැට වසරකට පෙරය’ යි කීහ. ‘ස්වාමීන් වහ්නසේ සමාධියට ද සමවදනා සේක්දැ’යි විචාළ කළ ‘එය අපට බරෙක් නො වේය’ යි වදාළහ. ‘ස්වාමීනි! එසේ වන්නා එක් ඇතකු මවනු මැනැවැ’යි කීහ. තෙරුන් වහන්සේ සව් සුදු ඇතකු මැවූහ. ‘ස්වාමීනි! දැන් මේ ඇතා කන් නිශ්චල කොට තබා නගුට දික් කොට ගෙන සොඬ මුවෙහි බහා බිහිසුණු සේ කුඤ්චනාද කරමින් ඔබ අභිමුඛයට එන ලෙසක් කළ මැනැවැයි’ කීහ. තෙරුන් වහන්සේ එසේ කොට වේගයෙන් තමා වෙත එන ඒ ඇතා ගේ බිහිසුණු අයුරු දැක නැගිට පැන යන්නට සැරසුණු සේක. රහත් තෙරුන් වහන්සේ උන් වහන්සේගේ සිවුරු කොන අල්වා ගෙන ‘ස්වාමීනි! රහතුන්ට තැති ගැනීමෙක් වේදැ’යි ඇසූ සේක. උන් වහන්සේ එකල තමා පුහුදුන් බව් දැන ‘ඇවැත් ධම්මදින්නයෙනි! මට පිහිට වෙව’යි කියා පාමුල උක්කුටියෙන් හුන් සේක. ‘ස්වාමීනි! නුඹ වහන්සේට පිහිටවීම සඳහාම ආමි, නහමක් සිතනු මැනැවැයි’ කමටහනක් වදාළ සේක. තෙරුන් වහන්සේ කමටහන් ගෙන සක්මනට නැගී තුන් වැනි පියවරෙන් අග්‍ර‍ඵලය වූ අර්‍හත්‍වයට පැමිණි සේක.
විශේෂ:- තෙරුන් වහ්නසේ ද්වේෂ චරිතයකි එබඳු භික්‍ෂූහු ආලෝකයෙහි කම්පාවෙති.
(2) ඥානය නම් විදර්‍ශනා ඥානය යි. නාම-රූප ධර්‍මයන් ප්‍ර‍මාණ කරන - විචාරණය කරන උදය - ව්‍යය වඩන ඒ යෝගී භික්‍ෂුවට හරන ලද වජ්‍රායුධය මෙන් නො පැකිළෙන වේග ඇති තියුණු ඉතා විශද වූ විදර්‍ශනා ඥානය උපදී.
(3) ප්‍රීතිය නම් විදර්‍ශනා ප්‍රීතිය යි. එකල ඒ යෝගීහට බුද්දික ප්‍රීතිය, ක්‍ෂණික ප්‍රීතිය, ඔක්කානික ප්‍රීතිය, උද්වෙග ප්‍රීතිය, ඵරණ ප්‍රීතිය යි මේ පස් වැදෑරුම් ප්‍රීතිය මුළු ශරීරය පුරමින් උපදී.
(4) ප්‍ර‍ශ්‍ර‍බ්ධිය නම් විදර්‍ශනා පස්සද්ධිය මැ යි. එකල රාත්‍රි ස්ථානයෙහි හෝ දිවා ස්ථානයෙහි හෝ හුන්නා වූ ඒ යෝගී හට කාය - චිත්ත දෙක්හි විඩාව්ක හෝ - බර බවක් හෝ කර්‍කශ බවක් හෝ - අකර්‍මණ්‍ය බවක් හෝ - ගිලන් බවක් හෝ - වඞ්ක බවක් හෝ නො වේ. එකල ඒ යෝගීහු ගේ කාය - චිත්තයෝ උද්ධච්චය සංසිඳීමෙන් සංසිඳුනාහු වෙති. ථීන - මිද්ධ දුරුවීමෙන් සැහැල්ලු වෙති. දිට්ඨි-මාන සංසිඳීමෙන් මෘදු වෙති. සෙසු නීවරණ සංසිඳීමෙන් කර්‍මණ්‍ය වෙති. අශ්‍ර‍ද්වාදිය සංසිඳීමෙන් නො ගිලන් වෙති. මායා - සාඨෙය්‍ය සංසිඳීමෙන් සෘජු වෙති. මේ පස්සද්ධි ආදියෙන් අනුගෘහිත කාය - චිත්ත ඇති ඒ යෝගී තෙමේ එකල අමානුෂ නම් වූ රතිය අනුභව කෙරේ.
“සුඤ්ඤාගාරං පවිට්ඨස්ස - සන්තචිත්තස්ස භික්ඛුනො
අමානුසීරති හොති - සම්මා ධම්මං විපස්සතො”
“යතො යතො සම්මසති - බන්‍ධානං උදයබ්බයං
ලභති පීති පාමොජ්ජං - අමතං තං විජානියා”
“ජන සුන් ගෙට පිවිස - විදසුන් වඩන නිසි සේ
සන්සුන් සිතැති මහණුට - නො මිනිස් පීති සුව වේ.
පස් කඳු උදා - වැය - නන් අයුරින් සිමිදුමින්
ලබන පී හා පමොදය - අමායැ යි දන්නෝ යෙති”
මෙසේ ඒ යෝගීහට (මනුෂ්‍යත්‍ථවය ඉක්ම සිටී) ඒ අමානුෂ රතිය (ඇල්ම) සිද්ධ කරන්නා වූ ලහුතාදීන් යා යුක්ත වූ පස්සද්ධිය උපදී.
(5) සුඛය නම් විදර්‍ශනා සුඛය යි ඒ යෝගීහට එ සමයෙහි මුළු සිරුර තෙමමින් ඉතා ප්‍ර‍ණීත වූ කිසි කලෙක නො වූ විරූ සුඛයෙක් උපදී.
(6) අධිමොක්‍ෂ නම් විදර්‍ශනා සම්ප්‍ර‍යුක්ත වූ බලවත් ශ්‍ර‍ද්ධාවයි. ඒ යෝගීහට එ කල්හි චිත්ත-චෛතසික ධර්‍මයන් අතිශය ප්‍ර‍සන්න භාවයට පමුණුවන ඉතා බලවත් ශ්‍ර‍ද්ධාව උපදී.
(7) ප්රග්රහ නම් වීර්‍ය්‍යය යි. එ යෝගීහට එකල විදර්‍ශනා චිත්තය හා සම්ප්‍ර‍යුක්ත වූ ළිහිල් නො වූ ඉතා දැඩි ද නො වූ මනා කොට ගන්නා ලද වීර්‍ය්‍යය උපදී.
(8) උපට්ඨාන නම් සතිය යි. ඒ යෝගීහට විදර්‍ශනා චිත්තය හා සම්ප්‍ර‍යුක්ත වූ මනාවැ එළැඹැ සිටි මනාවැ පිහිටුවන ලද ඉන්‍ද්‍ර‍ඛීලයක් බඳුවූ ද, නිශ්චය පර්‍වත රාජයකු බඳුවූ ද සතිය උපදී. ඒ යෝගී යමක් යමක් ආවර්‍ජනා කෙරේ නම් ආභෝග - මනසිකාර - ප්‍ර‍ත්‍යවේක්‍ෂා කෙරේ නම් ඕහට ඒ ඒ නාම - රූපාදි කාරණය අනුවැ පැන විනිවිද ගොස් දිවැස් ඇත්තහුට පරලොව සේ සිහියට වැටහේ.
(9) උපේක්‍ෂාව නම් විදර්‍ශනෝපේක්‍ෂාව හා - ආර්‍වජ්නෝපේක්‍ෂාව යි. ඒ යෝගීහට සියලු නාම - රූප ධර්‍මයන් උදය - ව්‍යය වශයෙන් මනාවැ පරීක්‍ෂා කිරීමෙන් ඒ පිළිබඳ මධ්‍යස්ථ භාවයෙන් පැවැත්තේ විදර්‍ශනා උපේක්‍ෂාව ද බලවත්ව උපදී.
විශේෂ:- ඒ විදර්‍ශනා උපේක්‍ෂාවව නම් අර්‍ථ වශයෙන් එසේ පැවැති සංස්කාරයන් ගේ උදය - ව්‍යය වැටහීමෙන් මධ්‍යස්ථකාරයෙන් පැවැති තත්‍ර‍මජ්ඣත්තතා උපේක්‍ෂාවමැ යි. මනොද්වාරාවර්‍ජන චිත්තය හා සම්ප්‍ර‍යුක්ත වූ චේතනාව ආවර්‍ජනයෙහි මධ්‍යස්ථවැ පැවැත්මෙන් ආවර්‍ජන උපේක්‍ෂාය යි කියනු ලැබේ. හෙද ඒ ඒ තැන් ආවර්‍ජනය කරන ඒ යෝගීහට වුහුටු වජ්‍රායුධය මෙන් ද වියළි පත්‍ර‍පූටයෙක බහාලූ රත් කළ යහුලක් මෙන් ද ශූරවැ තීක්‍ෂණවැ පවතී.
(10) නිකන්ති නම් විදර්‍ශනා චිත්තසම්ප්‍ර‍යුක්ත සියුම් තෘෂ්ණා යි. මෙසේ ඕභාසාදීන් ප්‍ර‍තිමණ්ඩිත විදර්‍ශනායෙහි ආලය කරමින් සියුම් වූ ශාන්තාකාර වූ නිකන්තිය ඒ යෝගීහට උපදී. විදර්‍ශනා භාවනාව අතිශයින් පැවැති හෙයින් ඉතා සියුම් හෙයින් ඒ නිකන්තිය ක්ලේශයෙකැ යි පිරිසිඳ දැකීමට ද නොහැකි වේ.
ඔභාසය විදර්‍ශනාවට අලඞ්කාරයක් වන්නාසේ ම ඒ ප්‍ර‍ඥාදීන් අතුරින් එකක් උපන් කල්හි ඒ යෝගී හට මෙයින් පෙරැ මෙ බඳු ඤාණයෙක් නූපදින්නේ ය. මෙ බඳු ප්‍රීතියෙක් - පස්සද්ධියෙක් - සුඛයෙක් - අධිමෝක්‍ෂයෙක් - ප්‍ර‍ග්‍ර‍හයෙක් - උපට්ඨානයෙක් - උපෙක්‍ෂාවෙක් - නිකන්තියෙක් නූපන්නේ යැ. ‘ඒකාන්තයෙන් මාර්‍ගයට පැමිණියෙමි. ‘ඵලයට පැමිණියෙමි‘ යි අමාර්‍ගය ම මාර්‍ග යැයි ද, අඵලය ම ඵල යැයි ද ගනී.
අමාර්‍ගය මාර්‍ගයයි ද, අඵලය ඵලයැයි ද ගන්නා ඒ යෝගීහු ගේ විදර්‍ශනා වීථිය ව්‍යත්ක්‍රාන්ත නම් වේ. ඒ යෝගී තමා ගේ ඒ විදර්‍ශනා කර්‍මස්ථානය හැරැපියා නිකන්තිය ම (ඒ ඕභාසාදියෙහි සියුම් ආසාව ම) ආස්වාදනය කරමින් හිඳී.
මේ දස උපක්ලේශයන් අතුරෙන් ඕභාසාදිය උපක්ලේශ වස්තු හෙයින් උපක්ලේශය යි කියන ලදී. අකුශල හෙයින් නොවේ.
එහෙත් නිකන්තිය උපක්ලේශය ද, උපක්ලේශ වස්තූහු ද වේ. මේ වස්තු වශයෙන් උපක්ලේශ දශයෙක් ම වේ. ඒ තෘෂ්ණා - දෘෂ්ටි - මාන ග්‍ර‍හ වශයෙන් සමතිසෙක් (30) වේ.
ඒ මෙසේයි:- ‘මට ආලෝකයක් උපනැ’යි ගත්තාහට සත්කායදෘෂ්ටි වශයෙන් ගැනීම වේ. ‘මනා ආලෝකයෙක් උපනැ’යි ගත්තාහට මාන වශයෙන් ගැනීම වේ. ආලෝකය ආස්වාදනය කිරීම් වශයෙන් තෘෂ්ණාව උපදී. මෙසේ ආලෝකයෙහි දෘෂ්ටි - මාන - තෘෂ්ණා වශයෙන් ගැනීම් තුනෙකි. සෙසු ඤාණාදියෙහි ද මෙසේමැ යි. මෙසේ ග්‍රාහ වශයෙන් සමතිස් උපක්ලේශ වේ. මොවුන් ගේ වශයෙන් අදක්‍ෂ අව්‍යක්ත යෝගී තෙමේ ඕභාසාදි නිමිත්තෙන් කම්පා වේ. වික්‍ෂිප්ත වේ. ඕභාසාදීන් අතුරෙන් එකක් එක් ම ‘මේ මාගේ ය යි ද, මේ මම වෙමැ යි ද, මේ මාගේ ආත්මයැ’ යි ද තෘෂ්ණා - මාන - දෘෂ්ටි වශයෙන් බල යි.
එයින් කීහ:- පැරැණියෝ, යම් ඕභාසාදියක් නිසා සිත කම්පා වේ නම් ඒ ඔභාස නිමිත්තෙන් ද, ඤාණ - පීති - පස්සද්ධි - සුඛ - නිමිත්තෙන් ද කම්පා වේ. අධිමෝක්‍ෂ නිමිත්තෙන් ද - ප්රග්රහ - උපට්ඨාන - උපේක්‍ෂා වශයෙන් බැලීමෙන් උපේක්‍ෂා නිමිත්තෙන් ද, නිකන්ති නිමිත්තෙන් ද කම්පා වේ. එහෙත් දක්‍ෂ - පණ්ඩිත - ව්‍යක්ත - බුද්ධිමත් යෝගී තෙමේ ඕභාසාදිය උපන් කලැ මට මේ ආලෝකයෙක් උපන. හෙද වැලිත් අනිත්‍ය ය, සඞ්ඛත යැ, පටිච්චසමුප්පන් යැ, ක්‍ෂය වන සුලු යැ, ව්‍යය වන සුලු යැ, නැසෙන සුලු යැ, නිරුද්ධ වන සුලුයැ යි මෙසේ එය පරීක්‍ෂා කෙරේ.
තවද මේ ආලෝකය ආත්මය වේ නම් ආත්මය යි ගන්නට වටනේ යි. වැලි අනාත්මවූ ම මේ ආලෝකය ආත්මය යි ගන්නා ලද්දේ යැ. ඒ ආලෝකය තමා වශයෙහි නො පවත්නා හෙයින් අනාත්ම යැ. ඇතිවැ නැති වන අර්‍ථයෙන් අනිත්‍ය යැ. උදය - ව්‍යය දෙක්හි පෙළෙන අර්‍ථයෙන් දුක්යැ යි’ (අරූප සප්තකයෙහි (යට) කී නයින් සියල්ල විස්තර කටයුතු) ඕභාසයෙහි මෙන් සෙස්සෙහි ද මෙසේ බැලිය යුතු. ඒ යෝගී තෙමේ මෙසේ පරීක්‍ෂා කොට ‘ඒ ඕභාසය මාගේ නො වේ’ යි ද ‘ඒ ඕභාසය මම් නො වෙමි යි ද, ඒ මාගේ ආත්මය නොවේ’ ය යි ද බලයි.
එසේ ම- ‘ඒ ඤාණය ද -පෙ- ඒ නිකන්තිය ද ‘මාගේ නො වේ, ‘ඒ මම නො වෙමි’ ‘ඒ මාගේ ආත්මය නො වේය’ යි බල යි. මෙසේ බලන්නේ ඔභාසාදියෙහි කම්පා නො වේ. තැති නො ගනී.
එයින් කීහ පැරැණියෝ:- මේ ඔභාසාදි දශ උපක්ලේශ නුවණින් පුරුදු කළ යෝගී තෙමේ ‘ඒ ආලෝකාදියෙහි ධර්‍මය’ යි පැවැති වික්‍ෂේප දැනීමෙහි දක්‍ෂ වූයේ වික්‍ෂේපයට නො පැමිණේ. ඒ යෝගී තෙමේ මෙසේ වික්‍ෂේපයට නො ගොස් ඒ සමතිස් (30) වැදෑරුම් උපක්ලේශ ජටාව විජනය කොට ඕභාසාදි ධර්‍මය මාර්‍ගය නො වේ. එහෙත් ඒ උපක්ලේශයෙන් මිදුනු විදර්‍ශනා වීථියට පිළිපන් විදර්‍ශනා ඥානය ම මාර්‍ගය යි ද, අමාර්‍ගය ද ව්‍යවස්ථා කෙරේ. මෙසේ ඒ යෝගී හු ගේ මේ මග යැ මේ නො මගයැ යි මාර්‍ගය ද, අමාර්‍ගය ද දැන සිටි නුවණ “මග්ගාමග්ග ඤාණදස්සන විසුද්ධිය යි” කියනු ලැබේ.
මෙතෙකින් ඒ යෝගියා විසින් සත්‍ය තුනෙක් ව්‍යවස්ථා කරන ලදි.
ඒ මෙසේයි :- දිට්ඨිවිසුද්ධියෙහි නාම - රූප ව්‍යවස්ථාපනය කිරීමෙන් පළමු කොට දුඃඛසත්‍යය ව්‍යවස්ථා කෙළේ යැ.
කඞ්ඛාවිතරණ විසුද්ධියෙහි ප්‍ර‍ත්‍යය පරිග්‍ර‍හණයෙන් සමුදය සත්‍යය ව්‍යවස්ථා කෙළේ යැ.
මේ මග්ගාමග්ග ඤාණ දස්සන විසුද්ධියෙහි මනාවැ මාර්‍ගය ව්‍යවස්ථා කිරීමෙන් මාර්‍ග සත්‍යය ව්‍යවස්ථා කෙළේ යි. මෙසේ ලෞකික ඥානයෙන් ම ත්‍රිවිධ සත්‍යයන් ව්‍යවස්ථා කෙළේ වෙයි.
මෙසේ සාධුජනයා ගේ ප්‍රමෝදය පිණිස කළ විශුද්ධි මාර්‍ගයෙහි
ප්‍ර‍ඤාභාවනාධිකාරයෙහි මාර්‍ගමාර්‍ගඤාණදර්‍ශන විශුද්ධි නම් වූ
විසි වැනි පරිච්ඡේදය නිමියේ යි.
-
ප:ම: යුගනධකථා 290 ↑