ඒ අජිත නම් මහබෝසතාණෝ බ්‍රාහ්මණවංශයෙහි කවරකලෙක උපදිද්ද? යත්:- ඉක්බිති ඒ මෛත්‍රෙය මහාබොධී සත්ත්‍වයන් යට කියන ලද ක්‍රමයෙන් තුෂිතපුරයෙහි වෙසෙමින් සිටියදීම මේ අන්තඃකල්පයට අනුතරු දෙවෙනි අන්තඃකල්පයෙහි අසූදහසක් අවුරුද්දට ආයුෂය ඇති මනුෂ්‍යයන් සමයෙහි “බුද්ධ කොලාහල” නම් කෝලාහලයෙක් උපදනේය.
ලෝකයෙහි කප්පකොලාහලය-බුද්ධකොලාහලය-චක්‍රවර්ති කොලාහලය යි කොලාහල තුනෙක් වන්නේය. ඒ ත්‍රිවිධ කොලාහලයන් අතුරෙන් අවුරුදු ලක්‍ෂයක් ඉකුත් වූ කල කල්පවිනාශය වන්නේය යි “ලොකව්‍යවහාර” නම් කාමාවචර දේවතා කෙනෙක් අවමඟුල්වෙසක් ගෙන හිසකෙස් මුදා විසුරුවා හඬන මුහුණ ඇතිව දෑතින් කඳුලු පිස පිස රත්පිළී හැඳ පෙරව ඉතා විරූප වූ වෙස් දරා මනුෂ්‍යපථයෙහි ඇවිදිනාහු නිදුකිනි! නිදුකිනි! මෙයින් අවුරුදු ලක්‍ෂයක් ඇවෑමෙන් කල්ප විනාශය වන්නේය. මේ ලෝකය විශේෂයෙන් නස්නේය. එහෙයින් මහාසමුද්‍රයක් වියලෙන්නේය, මේ මහාපොළොව හා මහමෙරත් දන්නේය, බ්‍රහ්මලෝකය දක්වා නස්නේය, ලොකය විනාසව විශේෂයෙන් නස්නේය. එහෙයින් නිදුක් වූ සත්ත්‍වයෙනි! මෛත්‍රී භාවනා කරව, කරුණා-මුදිතා-උපෙක්‍ෂා භාවනා කරව, මවුන්ට උපස්ථාන කරව, පියන්ට උපස්ථාන කරව, කුලදෙටුවන්ට උපස්ථාන කරවයි මෙසේ කියා ඇවිදිනාහ. මේ කප්පකොලාහල නම් වන්නේය.
අවුරුදු දහසක් ඉකුත්වූ කල තිලොගුරු සර්වඥකෙනෙක් වහන්සේ ලෝකයෙහි උපදනාසේකැයි ලෝකපාලදේවතාවෝ නිදුකිනි මෙයින් අවුරුදු දහසක් ඇවෑමෙන් ලොව්තුරා සම්‍යක් සම්බුද්ධ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි උපදනාසේකැයි හඬගා කියමින් ඇවිදිනාහ. මේ බුද්ධකොලාහල නම් වන්නේය. අවුරුදු සියයක් ඉකුත්වූ කල චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුකෙනෙක් උපදනාහුයයි දෙවතාවෝ නිදුකිනි! මෙයින් අවුරුදු සියයක් ඇවෑමෙන් චක්‍රරත්නය පවත්වන්නාවූ චක්‍රවර්ති රජ්ජුරුකෙනෙක් ලෝකයෙහි උපදනාහුය යි හඬගා කියමින් ඇවිදිනාහුය. මේ චක්‍රවර්ති කොලාහල නම් වන්නේය. මේ ත්‍රිවිධ කොලාහලය ලෝකයෙහි මහත්ව උපදනේය.
ඒ තුනින් බුද්ධකොලාහල ශබ්දය අසා සියලු දසදහසක් සක්වළ දෙවියෝ එකතැනකට රැස්ව අසවල් නම් සත්ත්‍වයෙක් බුදුවන්නේ යයි දැක ඔහු කරා එළඹ යාච්ඤා කරන්නාහුය. එසේ ආරාධනා කරන්නාහුත් පඤ්චපූර්විනිමිත්ත පහළවූ කල්හි යාච්ඤා කරන්නාහුය. එසමයෙහි වූකලී සියලුම දෙවියෝ එකි එකී සක්වළෙක චාතුර්මහාරාජික, ශක්‍ර, සුයාම, සන්තුෂිත, සුනිර්මිත, වශවර්ති, මහා බ්‍රහ්මයන් හා සමඟ මේ එක සක්වළට රැස්ව තුෂිතභවනයෙහි වසන්නා වූ බෝධිසත්ත්‍වයන් කරා එළඹ නිදුකාණන් වහන්ස! දශපාරමී ධර්මයන් පුරන්නාවූ නුඹ වහන්සේ විසින් ශක්‍රසම්පත්, මාරසම්පත්, බ්‍රහ්මසම්පත්, චක්‍රවර්තිසම්පත්, ප්‍රාර්ථනා කෙරෙමින් පිරුයේ නැත. ලෝවැස්සන් සංසාරසාගරයෙන් එතරකර වන පිණිස සර්වඥතාඥානය ප්‍රාර්ථනා කෙරෙමින් දශපාරමීධර්මයන් පුරන ලද්දේය. දැන් වූ කලි නුඹවහන්සේට ඒ පාරමීධර්මයෝ සම්පූර්ණ වූහ. එසේහෙයින් නිදුකාණන් වහන්ස! බුදුවීමට කල් වන්නේය. නිදුකාණන් වහන්ස! බුදුබවට සමය වන්නේය යි කියා යාච්ඤා කරන්නාහුය.
ඉක්බිත්තෙන් මහබෝසතාණෝ දෙවියන්ට ප්‍රතිඥා නොදීම කාල, දේශ, ද්වීප, කුල, ජන්තෙතී ආයුපරිච්ඡේද වශයෙන් පඤ්චමහාවිලොකන නම් වූ විලොකනයක් කරන්නාහ. ඒ පඤ්චමහාවිලොකනයන් අතුරෙන් මේ බුදුවන්නට කල්දෝහෝ නොවේදෝහෝයි පළමුකොට කාලවිලොකනය කරන්නාහ. එහි අවුරුදු ලක්‍ෂයකින් මත්තෙහි වැඩසිටි ආයුඇතිකල කල් නම් නොවන්නේය. කුමක්හෙයින්ද? යත්:-
එසමයෙහි සත්ත්‍වයන්ට ජරාමරණ නො පෙනෙන්නේය. සර්වඥවරයන්වහන්සේගේ ධර්මදේශනාව නම් ත්‍රිලක්‍ෂණයෙන් විනිර්මුක්ත නො වන්නේය. ඒ සර්වඥවරයන් “අනිච්චං දුක්ඛං අනත්තා යි” ලක්‍ෂණත්‍රයාරෝපණය කොට ධර්මදේශනා කරන කල්හි මුන්වහන්සේලා මේ කියන්නේ කිමෙක්දැයි වදාරන්නාවූ ධර්මය අසන්ටත් නොසිතති, අදහන්ටත් නො සිතති. එසේකල් හි මාර්ගඵලාධිගමය නො වන්නේය. ඒ මාර්ගඵලයට පැමිණීම නැතිකල්හි බුදුන්ගේ අවවාදානුශාසනය සත්ත්‍වයන් නිවනට නොපමුණුවන්නේය. එහෙයින් ලක්‍ෂයක් අවුරුද්දෙන් වැඩුනාවූ ආයුෂය ඇතිකාලයක් බුදුවන්නට කල් නම් නො වන්නේය.
අවුරුදුසියයකින් උනුවූ ආයුෂය ඇතිකලත් බුදුවන්ට කල් නම් නොවන්නේය. කුමක්හෙයින්ද? යත්:- එසමයෙහි සත්ත්‍වයෝ උත්සන්න වූ ක්ලේශයන් ඇතිවන්නාහ. අධිකක්ලේශයන් ඇති සත්ත්‍වයන්ට දුන්නාවූ අවවාදය අවවාදස්ථානයෙහි නො පිහිටන්නේය. දියෙහි ඇඳි ඉරක් මෙන් වහා නස්නේය. එහෙයින් අවුරුදු සියෙන් උනුවූ ආයුඇතිකලත් බුදුවන්ටකල් නම් නොවන්නේය. අවුරුදු ලක්‍ෂයක් පටන් යටිනුත් අවුරුදු සියයකින් මත්තෙහිත් ආයුෂය ඇතිකල බුදුවන්ට කල්නම් වන්නේය.
එසමයටත් අසූදහසක් අවුරුද්දට ආයුෂය ඇති කාලය වන්නේය. එහෙයින් මහබෝසතාණෝ මේ ඉපැද්දයුතු කාලයයි කාලවිලොකනය කරන්නාහ. ද්වීපවිලොකනය කරන්නාවූ මහබෝසතාණෝ පිරිවර සහිත වූ සතරමහා දිවයින බලා තුන්දිවයිනෙක සර්වඥවරයෝ නූපදනාහ. ජම්බුද්වීපයෙහි උපදනාහයි දීපය බලන්නාහ.
ඉක්බිත්තෙන් ජම්බුද්වීපය නම් ඉතා මහත දසදහසක් පමණ යොදුන් ඇත්තේය. කවර ප්‍රදේශයක සර්වඥවරයෝ උපදනාසේක් දෝහෝයි අවකාශ බලන්නාහු මධ්‍යදේශය බලන්නාහ.
මධ්‍යදේශය නම්:- දිගින් තුන්සියයක් යොදුන, පුළුලින් දෙසියපණස් යොදුන, වටින් නවසියයක් යොදුන, මේ ප්‍රදේශයෙහි බුද්ධ, ප්‍රත්‍යෙක බුද්ධ, අග්‍රශ්‍රාවක, අශීතිමහාශ්‍රාවක, චක්‍රවර්තිරජ්ජුරුවන් හා අනිකුත් මහානුභාවසම්පන්න ක්‍ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, ගෘහපති මහාසාරාදීහු උපදනාහ.
එබඳු මධ්‍යමණ්ඩලයෙහි කේතුමති නම් රාජධානිය වන්නීය. එහි මා විසින් ඉපැද්දයුතුයයි නිෂ්ඨාවට පැමිණෙන්නාහ.
ඉක්බිත්තෙන් ඉපැද්ද යුතු කුලය බලන්නාවූ මහබෝසතාණෝ සර්වඥවරයන් නම්:- වෙළඳකුලෙහිත් ගොවිකුලෙහිත් නූපදනාහ. ලෝකප්‍රසිද්ධ වූ පූජ්‍ය වූ ක්‍ෂත්‍රියකුලය, බ්‍රාහ්මණකුලය යන මේ දෙකුලෙහිම උපදනාහ. මේ බ්‍රාහ්මණකුලය වූකලි ලෝක පූජ්‍ය වන්නේය. එසේහෙයින් බ්‍රාහ්මණවංශයෙහි උපදිමියි ශඞ්ඛ නම් චක්‍රවර්තිරජ්ජුරුවන්ගේ සුබ්‍රහ්මා නම් පුරොහිත බ්‍රාහ්මණයාන කෙනෙක් මට පිය වන්නාහයි කුලය බලන්නාහුය. ඉක්බිත්තෙන් මාතෘවිලොකනය කරන්නාවූ මහබෝසතාණෝ බුද්ධමාතාවෝ නම් පුරුෂලොලත්‍වයක් නැත්තාහ, සුරාධූර්ති නොවන්නාහ, කප්ලක්‍ෂයක් මුළුල්ලෙහි පුරනලද පාරමිතාවන් ඇත්තාහ, උපන්තැන් පටන් අඛණ්ඩවැ පඤ්චශීලය රක්‍ෂාකරන්නාහ. මේ බ්‍රහ්මවතී නම් බැමිණිදේවිද වනාහි එබඳු ගුණධර්මයන් ඇත්තෝය. එහෙයින් මේ බ්‍රහ්මවතී නම් බැමිණිදේවී මට මවු වන්නාහ. උන්ට ආයුෂය කොපමණෙක් දෝහෝයි පරීක්‍ෂා කොට බලා දසමසකින් මත්තෙහි සද්දවසක් ආයුෂය දුටුවාහුය.
මෙසේ ඒ මහබෝසතාණෝ මේ පස්බැලුම් බලා නිදුක්නී! බුදුවීමට කල්වන්නේයයි දෙවියන්ට සංග්‍රහකෙරෙමින් ප්‍රතිඥා දී තෙපි හැමදෙනා යවයි. ඒ දෙවියන් යවා තුෂිතදිව්‍යලෝකයෙහි දෙවියන් විසින් පිරිවරනලදුව තුෂිතපුරයෙන් නන්‍දන වනයට වදනාහ. සියලු දිව්‍ය ලෝකවලම නන්‍දනවනොද්‍යාන ඇත්තේය. එහෙයින් ඒ නන්‍දන වනොද්‍යානයට වන් දේවතාවෝ මේයින් චුතවූ නුඹවහන්සේ සුගතිසඞ්ඛ්‍යාත මනුෂ්‍යලෝකයට ගියමැනව, මෙයින් චුතවූ නුඹවහන්සේ සුගතිසඞ්ඛ්‍යාත මනුෂ්‍ය ලෝකයට වැඩියමැනවැයි පූර්වජන්මාන්තරවල කරන ලද කුශලකර්මවලට අවසර සිහිකරවමින් ඇවිදිනාහුය. මෙසේ කුශලකර්මය සිහිකරවන්නාවූ දෙවියන් විසින් පිරිවරන ලද ඒ මහා බෝසතාණෝ ඒ නන්‍දනවනොද්‍යානයෙහි ඇවිදිමින් සිට ම චුතව කෙතුමතී නම් රාජධානියෙහි ශඞ්ඛනම් චක්‍රවර්තිරජ්ජුරුවන්ට අර්ථයෙන් ධර්මයෙන් අනුශාසනා කරන්නාවූ උභයකුලපරිශුද්ධව උපන්නාවූ ආඪ්‍ය වූ ධනේශ්වර වූ මහත් වූ උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇති අපමණ වූ යසස්සමෘද්ධියෙන් යුක්තවූ සියලු ලොවට ප්‍රසිද්ධවූ සියලු සත්ත්‍වයන් විසින් පුදනලද රජදරුවන් විසින් කරනලද සත්කාර සම්මාන ඇති පුරනලද පාරමිතා ඇති අධිකවූ කුසල්මුල් ඇති පශ්චිමභවිකවූ සුබ්‍රහ්මා නම් පුරොහිතබ්‍රාහ්මණයන් නිසා එබඳුම සියලු ඓශ්චර්යයෙන් සමෘද්ධ වූ බ්‍රහ්මවතී නම් බැමිණිදේවීන් කුස ඇසළමස පුණුපොහෝදවස් අලුයම් වේලෙහි ප්‍රතිසන්‍ධිග්‍රහණය කරන්නාහුය.
මෙසේ ඒ මහබෝසතාණන් මවුකුස පිළිසිඳගත් ඇසිල්ලෙහි එක පැහැරම දසදහසක් සක්වළ සැලෙන්නේය. වෙව්ලන්නේය, ෂට්ප්‍රකාරයකින් කම්පිතවන්නේය.
දසදහසක් සක්වළ අපමණවූ උදාරතරවූ මහත්වූ ආලෝක පැතිරෙන්නේය. ඒ ශ්‍රී සමෘද්ධිය දක්නා කැමැත්තවුන් මෙන් අන්‍ධයෝ ඇස් ලබන්නාහ. බිහිරිසත්ත්‍වයෝ ගීතිකා ශබ්දාදි ශබ්ද අසන්නාහ. ජාතියෙන් කථාකරන්නට අසමර්ථ සත්ත්‍වයෝ කථාකරන්නාහ. කුදුවූ සත්ත්‍වයෝ සෘජුවූ ගාත්‍ර ඇතිවන්නාහ. පිළුවූ සත්ත්‍වයෝ පයින් ගමන් යන්නාහ. බන්‍ධනගත සියලු සත්ත්‍වයෝ අන්‍දුබන්‍ධන, සඞ්ඛලිකබන්‍ධන, රජ්ජුබන්‍ධනාදීන් මිදෙන්නාහ. සියලු එක්සියසතිස්නරකයෙහි ගිනි නිවෙන්නේය. ප්‍රේත ලෝකයෙහි දුකින් මඩනාලද සියලු සත්ත්‍වයන්ගේ ක්‍ෂුධාපිපාසා සන්සිඳෙන්නේය. තිරිසනුන්ට භය නැතිවන්නේය. සියලු සත්ත්‍වයෝ ප්‍රියතෙපුල් කියන්නාහ. සියලු සත්ත්‍වයන්ගේ රෝග සන්සිඳෙන්නේය. අශ්වයෝ මිහිරිවූ ආකාරයෙන් හෙසාරවධ්වනි පවත්වන්නාහ. හස්තිහු කුංචනාද කරන්නාහ. වීණාවෙණු ආදීවූ සියලු තූර්යභාණ්ඩයෝ ස්වකීයනාද පවත්වන්නාහ. කිසිකෙනකුන් විසින් නොසොල්වන ලද මනුෂ්‍යයන් අතපය ආදිය පැලදි සියලු ආභරණ විශේෂය තෙමේ ම නාද පවත්වන්නේය. සියලු දසදිග විශේෂයෙන් ප්‍රසන්න වන්නේය. සත්ත්‍වයන්ට සැපඋපදවමින් මොළොක් සිහිල් පවන් හමන්නේය. නොකල්වැසි වසින්නේය. පොළෝ පලාගෙන දිය උඩනැඟි වතුරු ගෙන යන්නේය. සියලු පක්‍ෂීහු ආකාශයෙහි ගමන් අරනාහ. සියලු ගංගා හෝ ආදියෙහි ජලය යටිගංබල නොගොස් ඇතිලියක පුරාලු පැන්පරිද්දෙන් නිශ්චලව සිටිනේය. මහාසමුද්‍රයෙහි ලවණජලය මිහිරිපැන් වන්නේය. සියලු ජල තලය පස්වණක් පියුමෙන් සැදෙන්නේය. දියෙහි ගොඩෙහි පිපෙන සියලු මල් එකපැහැර පිපෙන්නේය. සියලු වෘක්‍ෂයන්ගේ කඳෙහි කඳපියුම්ද, අත්තෙහි අතුපියුම්ද, ලියෙහි ලියපියුම්ද පිපෙන්නේය.
පොළොව පලාගෙන අතළගල් පලාගෙන මතුමත්තෙහි සතක් සතක්ව දණ්ඩක පද්ම නම් සත්බුමු මහ පියුම් පිපෙන්නේය. ආකාශයෙහි ඔලම්බකපද්ම නම් පියුම් එලෙන්නේය. හාත්පසින් මල්වැසි වස්නේය. ආකාශයෙහි දිව්‍යවූ පඤ්චාඞ්ගිකතූර්යනාද පවත්නේය. සියලු දසදහසක් සක්වළ වටකොට ලා දමාලූ මල්වටක් මෙන්ද, තරකොට හසුරුවා බඳනාලද මල්මිටියක් මෙන්ද, සරහා පිළියෙල කරනලද මලස්නක් මෙන් ද එකමාලාවෙන් සැරැහී ගැවසීගන්නේය. තෙවුනාවූ වල්විදුනාවෙන් දසදිග බැබලී තිබෙන්නේය. පුෂ්පධූපගන්‍ධයෙන් එක සුගන්‍ධවන්නේය. මෙසේ සියලු දසදහසක් සක්වළම උතුම්වූ ශ්‍රී සෞන්‍දර්යයෙන් අග්‍රප්‍රාප්ත වන්නේය.
ඒ මහාබෝධිසත්ත්‍වයන්ගේ ප්‍රතිසන්‍ධිග්‍රහණයේ පටන් මෙසේ ගන්නා ලද පිළිසිඳ ඇති බෝධිසත්ත්‍වයන්ට හා බෝධිසත්ත්‍ව මාතාවන්ට උපද්‍රව වළකන පිණිස සතරවරම් මහරජදරුවෝ සතරදිග ශ්‍රීයහන් ගබඩාවේ කඩුගත් අත්ඇතිව රකවල් ගන්නාහ.
හුදෙක් ඒ සතරදෙන මතුනොවතී, වැළිකවුරු රකවල් ගණිද්ද? යත්:-
දසදහසක් සක්වළින් එකි එකී සක්වළෙක වරම්රජදරුවෝ සතර සතර දෙනෙකැයි, සතළිස් දහසක් වරම්රජදරුවෝ ගර්භද්වාරප්‍රාසාදද්වාර-පුරද්වාරයෙහි පටන් සක්වළහල දක්වා හාත්පසින් කඩුගත් අත්ඇතිව රකවල් ගන්නාහ. බෝධිසත්ත්‍වමාතාවන්ට පුරුෂයන් කෙරෙහි රාගචිත්තයෙන් නූපදනේය. දොළදුක් ආදිවූ කිසි කායචිත්තපීඩාවෙකින් නො මිරිකී සුඛිතමුදිතව සතුටුසිතින් බෝධිසත්ත්‍වයන් ඇතුළුකුස උන්තැනැත්තන් විශේෂයෙන් ප්‍රසන්න වූ ජාතිරගමාණික්‍යයෙන් අවුණන ලද රන්පලස්හුයක් මෙන් බෝධිසත්ත්‍වමාතාවෝ දක්නාහ.
යම්හෙයකින් බෝධිසත්ත්‍වයන් විසූ මවුකුස නම්:- දාකරඬුවක් හා සමාන වන බැවින් අන්කිසිසත්ත්‍වයක්හු විසින් වසන්ටවත් ප්‍රයෝජන විඳින්ටවත් නො පිළිවන්වේද, එහෙයින් බෝධිසත්ත්‍වමාතාවෝ මහාබෝධිසත්ත්‍වයන් උපන් සත්දවසින්ම කාලක්‍රියාකොට තුෂිතපුරයෙහි උපදනාහ.
යම්සේ අන්‍යස්ත්‍රීහු දසමසට නො පැමිණත් දසමස ඉක්මවාත් හිඳන් දරුවන් වදන්නාහු වෙද්ද, බෝධිසත්ත්‍වමාතාවෝ වූකලී එසේ නො වදන්නාහ. ඒ බෝධිසත්ත්‍වමාතාවෝ බෝධිසත්ත්‍වයන් දසමසක් මුළුල්ලෙහි කුසින් පරිහරණයකොට සිටම වදන්නාහ. මේ බෝධිසත්ත්‍වමාතාවන්ගේ ස්වභාවයෙක් වන්නේය.