4. අමතට්ඨය

බිඳී අතුරුදහන් වීමක් නොමැතිව සෑම කල්හිම පවත්නා බව අමතට්ඨ නමි. සත්ත්වයන් විසින් ආත්ම යයි ගෙන සිටින්නා වූ කර්මාදි ප්‍ර‍ත්‍යයෙන් නිර්මිත වූ ස්කන්ධයෝ වනාහි ඉපදීමෙන් පසු ඇසි පිය වරක් හෙලන තරම් වූ කාලයකුදු නො පැවතී බිඳි බිඳී යන්නෝ ය. මඳ කලකින් ඒවායේ පරම්පරාව ද සිඳී යන්නේය. එබැවින් ප්‍ර‍ත්‍යයෙන් හටගත්තා වූ ස්කන්ධ ආත්මය කොට ගෙන ඒවාට ඇලුම් කරමින් සිටින්නා වූ සත්ත්වයා හට මරණ භයින් තොරව වාසය කිරීමට ඉඩ ඇති අවස්ථාවක් නො මැත්තේ ය. ඔහු සෑම කල්හි ම මරණ භය සහිත ව වාසය කරන්නේ ය. කර්මාදි යම් කිසි ප්‍ර‍ත්‍යයකින් නූපදවනු ලදුව, ඇත්තා වූ නිර්වාණ ධාතුවට පැමිණියා වූ ඒ සත්ත්වයා හට වනාහි ඒ නිවන කිසි කලෙක නො බිදෙන බැවින් මරණ බයක් නැත්තේ ය. මේ කිසි කලෙක නො බිදෙන බව සෑම කල්හි ම පවත්නා බව ස්ථිර බව නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍ය සංඛ්‍යාත නිර්වාණයාගේ අමතට්ඨය වන්නේ ය.

යම්කිසි ධර්මයක නිස්සරණට්ඨය යි කියන ලද දුකින් මිදුන ස්වභාවය ද, විවේකට්ඨය යි කියන ලද දුක් නැති දුක් හා අමිශ්‍ර‍ ස්වභාවය ද, අසංඛතට්ඨය යි කියන ලද නැවත නැවත අලුත් කළ යුතු බවක් නැති බව ද, අමතට්ඨය යි කියන ලද කිසි කලෙක නො බිදෙන නො නැසෙන ස්වභාවය ද ඇත්තේ නම් ඒ ධර්මය සත්‍ය වූ දුඃඛ නිරෝධය හෙවත් දුඃඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය වන්නේ ය. ඒ ස්වභාව සතරින් යුක්ත වූ එක ම ධර්මය නම් නිර්වාණ ධාතුව යි. එබැවින් සත්‍යවේදී වූ තථාගතයන් වහන්සේ නිර්වාණය දුඃඛ නිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යි වදාළ සේක.