- ථෙය්‍යාවහාරය
- පසය්හාවහාරය
- පරිකප්පාවහාරය
- පටිච්ඡන්නාවහාරය
- කුසාවහාරය
1. ථෙය්‍යාවහාරය.
හිමියන්ට නො පෙනෙන නො දැනෙන පරිදි කිනම් අයුරකින් හෝ අන්සතු නුදුන් වස්තුව ගැනීම ථෙය්‍යාවහාර නමි. බඩුවක් හෝ මුදලක් හෝ අයුතු ලෙස හිමියා කැමති කරවා හිමියා අතින් ගැනීම ද අදින්නාදාන ය. ථෙය්‍යාවහාරය සිදුකිරීමේ නොයෙක් ක්‍ර‍ම ඇත්තේය. රාත්‍රියෙහි මිනිසුන් නිදන කල්හි ගෙවල පිවිස ඔවුනට නො දැනෙන ලෙස බඩු ගැනීම, හොර කාසි හොර නෝට්ටු දී බඩු ගැනීම, ආපසු දෙමිය කියා රවටා ගැනීම, රන් රිදී නො වන දෑ රන් රිදීය කියා දී මුදල් ගැනීම, මැණික් නො වන දෙයක් මැණිකකැයි දී මුදල් ගැනීම, දිරා ගිය බඩු අලුත් බඩු ලෙස දී මුදල් ගැනීම, පලුදු ඇති බඩුවල පලුදු වසා හොඳ බඩු ලෙස දී මුදල් ගැනීම, බාල බඩු උසස් බඩුය කියා දී මුදල් ගැනීම, අනුන් වෙත ඇති හොඳ බඩු බාල බඩුයයි හඟවා අඩුමිලට ගැනීම, නරක් වී ඇති ඔරලෝසු, රේඩියෝ ආදිය හොඳ ඒවා ලෙස දී මුදල් ගැනීම, පරණ බඩු අලුත් බඩු ලෙස දී මුදල් ගැනීම, අඩුවෙන් කිරා අඩුවෙන් මැන දී මුදල් ගැනීම, මුදල් අඩුවෙන් දී හොරට මැන කිරා බඩු වැඩියෙන් ගැනීම, තෙල් ගිතෙල් ආදියට අන් ද්‍ර‍ව්‍ය මිශ්‍ර කොට විකුණා මුදල් ගැනීම, බොරු බෙහෙත් බොරු යන්ත්‍ර‍මන්ත්‍රාදිය කිරීමෙන් හා තවත් නොයෙක් උපායවලින් අයුතු ලෙස අන්සතු වස්තුව ගැනීම ථෙය්‍යාවහාරයට අයත්ය.
කපටිකමින් අන්සතු වස්තුව පැහැර ගැනීම සම්බන්ධයෙන් දක්වා ඇති උපමා කථාවක් මෙසේය.
මුවකු හා පැටවකු ගෙන විකිණීමට ඇවිදින වැද්දකු දැක, ධූර්තයෙක් වැද්දාගෙන් මුවන්ගෙන් මිල ඇසී ය. ලොකු මුවා කහවණු දෙකකැයි ද මුව පැටවා එක් කහවණුවකැයි ද වැද්දා කීය. ධූර්තයා කහවණුවක් දී මුව පැටවා ගෙන මඳ දුරක් ගොස් ආපසු අවුත් “මට මුව පැටවා එපා. ලොකු මුවා දෙව” යි වැද්දාට කීය. “කහවණු දෙකක් දෙව” යි වැද්දා කීය. එකල්හි ධූර්තයා “මම ඔබට කලින් කහවණුවක් දුනිමිය, අනිත් කහවණුව වෙනුවට කහවණුවක් අගනා මේ මුවපැටවා ගෙන ලොකු මුවා දෙව”යි කීය. වැද්දා රැවටී මුව පැටවා ගෙන ලොකු මුවා දුන්නේය. මේ කථායෙන් කියැවෙන්නේ ධූර්තයා වැද්දාගෙන් කහවණු දෙකක් රවටා ගත් ආකාරය ය. භික්ෂුවක් එසේ කළ හොත් පරිජි වේ.
2. පසය්හාවහාරය.
හිමියාට පීඩා කොට බලයෙන් ගැනීම පසය්හාවහාරය ය. හිමියාට පහර දී වස්තුව ගැනීමය, තර්ජනය කොට බිය ගන්වා වස්තුව ගැනීමය, උදුරා ගැනීමය, නුදුනහොත් මෙසේ ද මෙසේ ද විය හැකිය යි කියා බිය ගන්වා වස්තුව ගැනීමය යන මේවා පසය්හාවහාරයට අයත්ය.
3. පරිකප්පාවහාරය.
තමාට වුවමනා දෙය නම් ගනිමිය නො වේ නම් දමා යමිය කියා ද, පිට වී යා හැකි වුවහොත් ගෙන යමිය නො එසේ නම් දමා යමියි ද අවිනිශ්චිතව ගැනීම පරිකප්පාවහාර නම් වේ. වස්ත්‍ර‍යක් සොරා ගනු පිණිස රාත්‍රි කාලයේ අන්ධකාරයේ ගෙයකට ඇතුළුව එහි බඩු මල්ලක් හෝ පෙට්ටියක් දැක සොර සිතින් එසවුව හොත් එහි වස්ත්‍ර ඇත්තේ නම් එකෙණෙහි ම භික්ෂුව පරිජි වේ. සොරා ආ බව හිමියන්ට දැනී ශබ්ද කිරීමෙන් නැවත බඩුව එහි ම දමා පලා ගිය ද ඔහු යන්නේ පාරාජිකාපත්තියට පැමිණ ය. පරීක්ෂා කර බලා එහි වස්ත්‍ර නො දැක මල්ල දමා ගිය හොත් පාරාජිකාවක් නැත. මල්ල පිටත දමා ගොස් නැති වී ගියේ නම් භික්ෂුවට භණ්ඩදෙය්‍ය වේ. එනම් හිමියාට අලාභය ගෙවිය යුතු වීමය. නො ගෙවුව හොත් භික්ෂුවට පරිජි ඇවැත් වේ. පිටතට ගෙන බිම තබා මල්ල පරීක්ෂා කරනුයේ එහි අන් වටිනා බඩු දැක “මේවා ගෙන යමි”යි මල්ල ඔසවන කල්හි පරිජි ඇවැත් වේ. යමින් මල්ලෙහි වස්ත්‍ර නැති බව දැන කුමක් වුවද ගෙන යමියි ඉදිරියට යන භික්ෂුව පළමු පිය තැබීමේ දී ථුලැසි ඇවැත් ද දෙවන පිය ඉදිරියට තැබීමේ දී පරිජි ඇවැත් ද වේ. භික්ෂුව විසින් මල්ල විමසන්නට පෙර ම හිමියන්ට දැනී සොරෙක සොරෙක කියා ඔවුන් ලුහු බැඳ එන කල්හි මල්ල දමා පලා ගියේ නම් හිමියන් මල්ල නො දැක ආපසු ගිය පසු භික්ෂුව අවුත් හිමියන් හැර ගිය මේ මල්ල මට ම අයිතියයි සිතා එය ගන්නේ නම් භණ්ඩදෙය්‍ය වේ. පාරාජිකා ද නො වේ. මේ භණ්ඩපරිකප්පාවහාරය සිදුවන ආකාරය ය.
ගෙයකට හෝ ගෙමිදුලකට හෝ වත්තකට හෝ පිවිසියේ එහි භාණ්ඩයක් දැක එය ගෙන අනිකෙකු දකින්නට මත්තෙන් පිට වී යා හැකි වුව හොත් ගෙන යාමටත් අනිකෙකු දුට හොත් බලන්නට ගගත්තා්තක් මෙන් එහි ම තබා යන්නට සිතා බඩුවක් අතට ගත් භික්ෂුව නියම කර ගත් තැනින් පිටත යනු සමඟ ම පරිජි වේ. බඩුව තබා ගිය හොත් පරිජි නොවේ. මේ ඕකාස පරිකප්පාවහාරය ය.
4. පටිච්ඡන්නාවහාරය.
ළිඳක් පොකුණක් වැවක් ළඟ හෝ උයනක තොටක හෝ කෙනකු විසින් උනා තබන ලද්දා වූ හෝ කෙනකු අතින් ප්‍ර‍මාදයෙන් වැටුණා වූ හෝ මුදු ආදි යම්කිසි භාණ්ඩයක් පාගා පොළොවෙහි ගිල්වා තබා හෝ වැලිවලින් කොළවලින් වසා තබා හෝ පසුව ගැනීම පටිච්ඡන්නාවහාරය ය. භික්ෂුවක් එවැනි භාණ්ඩයක් දැක පාගා පොළොවට යට කළ හොත් බඩුව තුබූ තැනින් වෙනස් කළ නිසා එකෙණෙහි ම පරිජි ඇවතට පැමිණේ. බඩුව තුබූ තැනින් නො සොලවා කොළවලින් හෝ වැලිවලින් හෝ වසා තබා හිමියන් සොයා නො දැක බඩුවේ ආශාව නො හැර පසුදින අවුත් සොයන අදහසින් හිමියන් ගිය පසු භික්ෂුව බඩුව ගත්තේ නම් පරිජි වේ. “හිමියෝ ආලය හැර ගියෝය දැන් මෙය පාංශුකූලය” යි කියා හෝ “හිමියන් හැර ගිය මේ භාණ්ඩය මට ම අයිතිය” යි කියා හෝ ගත හොත් භික්ෂුවට භණ්ඩදෙය්‍ය වේ. හිමියන් දැන අවුත් ඉල්ලා සිටිය හොත් බඩුව හෝ එහි වටිනාකම හෝ දිය යුතුය. නුදුන හොත් හිමියාගේ බලාපොරොත්තුව හැරීමෙන් භික්ෂුවට පරිජි ඇවැත් වේ. මේ ඕකාසපටිච්ඡන්නාවහාරය ය.
5. කුසාවහාරය.
කුසපත් ලා පිරිකර බෙදීමේදී ඒවා වෙනස් කොට සොරකම් කිරීම කුසාවහාරය ය. සංඝයාට ලැබී ඇති පරිෂ්කාර සමසේ බෙදිය නො හැකි කල්හි කුසපත් ලා බෙදති. යම් භික්ෂුවක් තමාට හිමි වී ඇති කොටසට වටිනාකමින් අඩුවූ හෝ වැඩි වූ හෝ සම වූ හෝ අනුන් අයත් පිරිකර කොටසක් ගනු කැමැත්තේ අනුන්නේ කොටසට දමනු පිණිස තමාගේ කොටසෙහි තුබූ කුසපත උදුරා ද එයින් පරිජි නො වේ. එය අනුන්ගේ කොටසට දමා ද එතෙකින් ද පරිජි නො වේ. ඉක්බිති අනුන්ගේ කොටසෙහි තුබූ අනුන්ගේ කුසපත උදුරා ද එකෙණෙහි පරිජි වේ.
ඉදින් තමාගේ කොටසට දමනු පිණිස පළමුවෙන් අනුන්ගේ කොටසෙහි කුසපත උදුරා ද එතෙකින් උපසම්පදාව නො නැසේ. එය තමාගේ කොටසට දමා ද එයින් ද පරිජි නො වේ. එසේ කොට තමාගේ කොටසෙහි වූ තමාගේ කුසපත උදුරා ද පරිජි නො වේ. එය අනුන්ගේ කොටසට හෙළීමේදී අතින් මිදෙනු සමඟ ම පරිජි වේ.
අනුන්ගේ කොටසක් ගනු කැමති භික්ෂුව තමාගේ කොටසෙහි හා අනිකාගේ කොටසෙහි ද වූ කුසපත් සඟවයි. අන්‍ය භික්ෂූන් තම තමන්ගේ කොටස් ගෙන ගිය පසු, “ඇවැත්නි, මාගේ කුසපත නැතය” යි කියයි. “ඇවැත්නි, මාගේ කුසපතක් නැතය” යි අනිත් භික්ෂුව කියයි. ඒ භික්ෂුව “මාගේ කොටස කවරේදැ”යි අසයි. සොර මහණ, “මේ ඔබගේ කොටසය”යි තමාගේ කොටස දක්වයි. ඒ ගැන වාද කොට හෝ නො කොට හෝ ඒ භික්ෂුව සොර මහණහුගේ කොටස ගෙන යයි. එතෙකින් ද සොර මහණහුගේ උපසම්පදාව රැකේ. ගිය භික්ෂුවගේ කොටස ගනු සමග ම සොර මහණ උපසම්පදාවෙන් පහ වේ. “මාගේ කොටස ඔබට නො දෙමි. එය තිබෙන්නට හැර ඔබගේ කොටස ගනුව”යි අනික් මහණ කී කල්හි සොර මහණ දැන දැන ම අනික් භික්ෂුවගේ කොටස ගනී නම් එය ඔසවනු සමග ම පරිජි වේ.
ඉදින් ලජ්ජි භික්ෂුව මෙය ගැන වාද කිරීමෙන් කවර ඵලයක්දැයි සිතා මෙහි වඩා හොඳ කොටස ඔබ ම ගනුවයි කියුව හොත් තමාගේ කොටස සොර භික්ෂුවට දෙන ලද්දේ වෙයි. එය ගැනීමෙන් ඇවැත් නැත.
කපටි මහණ විසින් ඔබ කැමති කොටසක් ගනුවයි කී කල්හි විවාදයට නො කැමති භික්ෂුව තමාට හිමි වී ඇති වටිනා කොටස හැර අනික් භික්ෂුවට අයත් නො වටිනා කොටස ම ගත්තේ නම් ඒ භික්ෂුව තෝරාගෙන ඉතිරි වූ කොටස ගැනීමෙන් කපටි මහණට ඇවැත් නො වේ. මෙතෙකින් පස්විසි අවාහර විස්තරය නිමියේ ය.