එසමයෙහි එක් භික්ෂුවක් මෙසේ කිරීමෙන් “මා ආර්‍ය්‍යයෙක රහත් කෙනෙකැයි ජනයෝ පසස්නාහ, මට සත්කාර කරන්නාහ” යි සිතා අරණ්‍යයෙහි විසී. මනුෂ්‍යයෝ ද ඔහුට බලාපොරොත්තු වූ පරිදි සත්කාර කළහ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් නැති උතුරු මිනිස් දම් නො පැවසීමට සිකපදයක් පනවා ඇත්තේ ය. කිමෙක් ද? මෙයින් මම පාරාජිකා වූයේමදැ යි ඒ භික්ෂුවට සැකයක් ඇති විය. ඒ බව භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සැල කළ කල්හි “මහණ, නුඹ පාරාජිකාවට නො පැමිණියෙහිය” යි වදාරා මේ සිකපදය පැන වූ සේක.
“න ච භික්ඛවෙ පණිධාය අරඤ්ඤෙ වත්ථබ්බං, යො වසෙය්‍ය ආපත්ති දුක්කටස්ස.”[1]
“මහණෙනි, ප්‍ර‍ශංසාව පතා ලාභසත්කාර පතා අරණ්‍යයෙහි නො විසිය යුතුය. යමෙක් වෙසෙන්නේ නම් ඔහුට දුකුළා ඇවැත් වේය” යනු එහි තේරුමය.
ප්‍ර‍ශංසා ලාභසත්කාර ලැබීමේ අදහසින් අරණ්‍යයට යන භික්ෂුවට පියවරක් පාසා දුකුළා ඇවැත් වේ. එහි ගොස් කුටි තැනීම සක්මන් තැනීම හිඳිනා තැන් තැනීම ආදි සියල්ලෙහිදී ම දුකුළා ඇවැත් වේ. එසේ ගොස් ලාභසත්කාර නො ලැබුව ද ඇවැත් සිදුවේ ම ය.
ධුතංග සමාදන් වූ භික්ෂුව විසින් එය රැකීම සඳහා ද, ගමෙහිදී සිත වික්ෂිප්ත වන්නේය. අරණ්‍යයෙහි සන්සුන් වන්නේය. එබැවින් අරණ්‍යය මට සුදුසු තැනකැ යි, අරණ්‍යයෙහි විවේකය ලැබිය හැකිය යි ද, අරණ්‍යයට ගොස් රහත් නො වී නො එමි යි සිතා ද, අරණ්‍යවාසය භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් පසස්නා ලද්දක්ය කියා ද, මා අරණ්‍යයෙහි වෙසෙන කල්හි බොහෝ සබ්‍ර‍හ්මචාරීහු ආරණ්‍යකයෝ වෙත්ය කියා ද අරණ්‍යයට යාම සුදුසුය. සතරවන පාරාජිකාවට ආසන්න මෙබඳු තවත් සිකපද ඇත්තේ ය. ඒවා මෙසේ ය.
“න ච භික්ඛවෙ පණිධාය පිණ්ඩාය චරිතබ්බං, යො චරෙය්‍ය ආපත්ති දුක්කටස්ස.”1
“න ච භික්ඛවෙ පණිධාය චංකමිතබ්බං, යො චංකමෙය්‍ය ආපත්ති දුක්කටස්ස.”1
“න ච භික්ඛවෙ පණිධාය ඨාතබ්බං, යො තිට්ඨෙය්‍ය ආපත්ති දුක්කටස්ස.”1
“න ච භික්ඛවෙ පණිධාය සෙය්‍යං කප්පෙතබ්බං, යො කප්පෙය්‍ය ආපත්ති දුක්කටස්ස.”[2]
එසමයෙහි එක් භික්ෂුවක් “ඇවැත්නි, අපගේ උපාධ්‍යායයන් වහන්සේගේ සියලු ම සද්ධිවිහාරිකයෝ රහත්හු වෙතැ” යි අන් භික්ෂුවකට කීය. පසුව ඒ භික්ෂුවට තමා පාරාජිකාපත්තියට පැමිණියේදෝ යි කුකුස් ඇති වී ඒ බව භාග්‍යවතුන් වහ්නසේට සැල කෙළේ ය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ “මහණ, තට පාරාජිකාපත්තිය නො වී ය. ථුලැසි ඇවැත් වී ය”යි වදාළ සේක.
එසමයෙහි එක්තරා භික්ෂුවක් “ඔබගේ විහාරයෙහි වෙසෙන භික්ෂුව රහත් කෙනකැ”යි උපාසකයකුට කීය. ඒ විහාරයෙහි වෙසෙන්නේ ඒ භික්ෂුවය. ඔහුට පසුකාලයේ එයින් තමා පාරාජිකා වූයේ දෝයි සැක ඇති වී එකරුණ තථාගතයන් වහන්සේට සැල කෙළේ ය. එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ “කිනම් සිතකින් නුඹ එසේ කීයෙහි දැ”යි අසා “උත්තරිමනුෂ්‍ය ධර්මය ප්‍ර‍කාශ කිරීමේ අදහසිනැ”යි සැල කළ කල්හි “නුඹට ථුලැසි ඇවැත් වී ය”යි වදාළහ.
එසමයෙහි භික්ෂු සමූහයක් “යමෙක් මේ ආවාසයෙන් පළමුවෙන් බැහැර වී ගියේ නම් ඒ භික්ෂුව රහත්වූවකු ලෙස අපි සලකන්නෙමුය”යි කතිකා කොට ගෙන එක් ආවාසයක වස් විසූහ. රහත් නො වූ එක් භික්ෂුවක් “මම රහත් කෙනෙකැ යි අන්‍ය භික්ෂූහු සිතා ගනිත්වා” යි ඒ ආවාසයෙන් බැහැර වී ගියේය. ඒ භික්ෂුව තමා පාරාජිකා වූයේ දෝයි සැක ඇති වී ඒ බව භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සැල කෙළේ ය. “මහණ, නුඹ පාරාජිකාපත්තියට පැමිණියෙහිය”යි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ හ.
(මේ කථා පාරාජිකා පාළියෙනි.)
මේ භික්ෂුව පාරාජිකා වූයේ මුවින් වචනයකුදු කථා නො කර ම ය. උත්තරිමනුෂ්‍යධර්මය වචනයෙන් ම පමණක් නො ව හස්තවිකාරාදියෙන් කයින් ද ප්‍ර‍කාශ කළ හැකි ය. කයින් හෝ වචනයෙන්, නැති උත්තරීමනුෂ්‍යධර්මය ප්‍ර‍කාශ කිරීමෙන් පාරාජිකාපත්ති වේ. නැත්තා වූ උත්තරිමනුෂ්‍යධර්ම තමා කෙරෙහි ඇතය යි පවසන තැනැත්තේ මහ සොරෙකි.