අනාගාමි පුද්ගලයා විසින් තමා ලත් මාර්ගය හා ඵලය ද ප්‍රහීණ අප්‍රහීණ ක්ලේශයන් ද නිර්වාණය ද ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කොට රූප රාග, අරූප රාග, මාන, ඖද්ධත්‍ය අවිද්‍යාවන් ප්‍රහාණය කරනු පිණිස සතර වන ආර්ය මාර්ග ඥානය ඉපැදවීමේ අදහසින් ඉන්ද්‍රිය බල බෝධ්‍යංගයන් රැස් කොට, පෙර පරිද්දෙන් ම සංස්කාරෝපේක්ෂා ඥානයෙන් සංස්කාරයන් අනිතාදි වශයෙන් සම්මර්ශනය කරමින් වෙසෙන කල්හි, අර්හත් මාර්ගඥානය පහළ කරවීමට සෑහෙන පමණට සංස්කාරෝපේක්ෂා ඥානය දියුණු තියුණු වූ අවස්ථාව පැමිණි කල්හි, අනිත්‍ය කියා හෝ දුකය කියා හෝ අනාත්මය කියා හෝ සංස්කාරයන් අරමුණු කරමින් උපන් මනෝද්වාරාවජ්ජන චිත්තයට අනතුරුව, පරිකර්මෝපචාර අනුලෝම යන නාමයන් ගෙන් උපදනා අනුලෝම ජවනයෝ පහළ වෙති.
අනතුරුව නිර්වාණය අරමුණු කොට ගෝත්‍රභූ චිත්තය උපදී. එයට අනතුරුව නිර්වාණය අරමුණු කොට කාම රාගාදි අවශේෂ ලේශයන් ප්‍රහාණය කොට යෝගාවචරයා පරම ශුද්ධියට පමුණුවන්නා වූ අර්හත් මාර්ග චිත්තය යි කියනු ලබන සතර වන මාර්ග චිත්තය උපදනේ ය. අනතුරුව දෙවරක් අර්හත් ඵල චිත්තය ඉපිද නිරුද්ධ වීමෙන් පසු භවාංග පතනය වේ. මෙතනින් යෝගාවචර තෙමේ සකලාශ්‍රවයන් ක්ෂය කළා වූ සකල භව බන්ධනයන් සිඳ ලූ, ස්කන්ධ භාරය බහා තැබූ අන්තිම දේහධාරී වූ ලෝකයෙහි අග්‍ර දක්ෂිණේය වූ, අර්හත් නම් වූ අට වන ආර්‍ය්‍ය පුද්ගලයා වන්නේ ය. අර්හත් මාර්ග වීථියේ සිත් පිළිවෙළ මෙසේ ය:
1. o මනෝද්වාරාවජ්ජනය
2. o පරිකර්ම ජවනය
3. o උපචාර ජවනය
4. o අනුලෝම ජවනය
5. o වෝදාන චිත්තය
6. o අර්හත් මාර්ග චිත්තය
7. o අර්හත් ඵල චිත්තය
8. o අර්හත් ඵල චිත්තය
.. o භවාංග චිත්තය
අර්හත් ඵලයට පැමිණි ආර්‍ය්‍ය ශ්‍රාවක තෙමේ ද තමා ලත් මාර්ගය හා ඵලයත් ප්‍රහීණ ක්ලේශ හා නිර්වාණයත් ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කරන්නේ ය. රහතුන්ට ශේෂ ක්ලේශයෝ නැත්තාහ. මෙසේ ප්‍රථම, ද්විතීය, තෘතීය, චතුර්ථ මාර්ග ඥානයන් ඉපදීමෙන් ඥානදර්ශන විශුද්ධිය සම්පූර්ණ වන්නේ ය. එය සම්පූර්ණ කැරගත් යෝගාවචර තෙමේ තථාගතයන් වහන්සේගේ ධර්මයට අනුව පිළිපැදීම අවසන් කළ සසර දුකින් මිදී නිවනට පැමිණීම සඳහා කළ යුතු සියල්ල අවසන් කළ නිදහස් පුද්ගලයෙක් වන්නේ ය.
මේ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රමය ගිහි පැවිදි දෙපක්ෂයට ම සාධාරණය, ගිහියෝ ද විදර්ශනා කොට සෝවාන් - සකෘදාගාමි - අනාගාමි -අර්හත් යන සතර ඵලයනට පැමිණෙති. සතර ඵලයන් අතුරෙන් පළමු වන තුන් ඵලයට පැමිණියා වූ ගෘහස්තයෝ ගිහිභාවයෙන් ම ද ජීවත් වෙති. පැවිදි වෙනු කැමැත්තෝ පැවිදි වෙති. හීන වූ ගිහි බව අර්හත් ඵල සංඛ්‍යාත උත්තම ගුණය දැරීමට සුදුසු තැනක් නොවන බැවින් අර්හත්වයට පැමිණි ගෘහස්ථයෝ පැවිදි වීම හෝ පිරිනිවීම හෝ කරති. සතියකට වඩා ආයු ඇත්තෝ පැවිදි වෙති, ආයු නැත්තේ ගිහිව ම පිරිනිවන් පා අනුපාදිශේෂ නිර්වාණයට පැමිණෙන්නාහු ය.
මෙතෙකින් සප්ත විශුද්ධිය නිමියේ ය.