මෙයද “නොකල් අටෙකි පින්කම් කළ නො හැකි” යන ලෝවැඩ සඟරා කියමන නිසා නඟන ප්‍ර‍ශ්නයෙකි. පින් නො කළ හැකි කල් අටක් බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනය කර නැත. අංගුත්තරනිකාය “අෂ්ටක නිපාතයේ ප්‍ර‍ථම පණ්ණාසකයේ තෘතීය වර්ගයෙහි අක්ෂණ සූත්‍රයෙහි “අට්ඨිමෙ භික්ඛවෙ, අක්ඛණා අසමයා බ්‍ර‍හ්මචරිය වාසාය” යි බ්‍ර‍හ්මචරියවාසයට නො කල් අටක් ඇති බව වදාරා තිබේ. එහි බ්‍ර‍හ්මචරිය වාසය යනුවෙන් දැක්වෙන්නේ ඒ ජාතියේදී ම මාර්ගඵල ලැබීම සඳහා සීල සමාධි ප්‍ර‍ඥාවන් වැඩීම ය. ඒ සූත්‍රයෙහි නො කල් අට සැටියට වදාරා තිබෙන්නේ :
- නරකයෙහි උපන් කාලය
- තිරිසන්ව උපන් කාලය
- ප්‍රේතව උපන් කාලය
- එක්තරා දේවනිකායක උපන් කාලය
- ප්‍ර‍ත්‍යන්ත දේශයෙහි උපන් කාලය
- මිථ්‍යා දෘෂ්ටික වී ඉන්නා කාලය
- හොඳ නරක තේරුම් ගැනීමට නො සමත් මෝඩයකුව ඉන්නා කාලය
- බුදුවරුන් ලොව පහළ වී නැති කාලය
යන මේ කාල අටය. බ්‍ර‍හ්මචරිය වාසයට නො කල් සැටියට වදාරා ඇති මේ අට පසු කාලයේ සැපයුණු පොත්වල පින් නො කළ හැකි කල් අට වශයෙන් දක්වා තිබේ. බ්‍ර‍හ්මචරිය වාසයත් පින් කිරීමක් ම බැවින් මේ අටට පින් නො කළ හැකි කල් අට ය යි ද කිය හැකි ය. එහෙත් එසේ කීමෙන් තරමක් අවුල් වේ. ප්‍ර‍ශ්න ඇති වන්නේ ඒ නිසා ය. පින් කළ නොහෙන තැන් සැටියට කියන මේ ස්ථාන අටෙන් සම්පූර්ණයෙන් ම පින් නො කළහැකි තැන වන්නේ අසංඥ භවය පමණෙකි. සෘද්ධිමත් රහතන් වහන්සේලා නරකයට ගොස් සෘද්ධිබලයෙන් එහි ගිනි නිවා නිරිසතුන්ට දහම් දෙසති. එබඳු අවස්ථාවල දී නිරිසතුන්ට ද පින් ඇති වේ. සමහර තිරිසන් සතුන් පින් සිදු කර ගන්නා බව නොයෙක් බෞද්ධ කථාවල සඳහන් වී ඇත්තේ ය. ප්‍රේතයෝ ද සමහරවිට දහම් ඇසීම ආදිය කොට පින් සිදු කර ගනිති. ඔවුහු ඔවුන් උදෙසා කරන පින් අනුමෝදන්වීම් වශයෙන් බොහෝ පින් ලබති. ප්‍ර‍ත්‍යන්ත දේශවල උපන්නෝ ද මා පිය උපස්ථානාදි පින්කම් කරති. මිථ්‍යාදෘෂ්ටිකයෝත් සමහර විට පරෝපකාරාදිය කෙරෙති. ඒවායින් ඔවුන්ට ද පින් සිදුවේ. ජාත්‍යන්ධාදීහු ද සමහරවිට පින් කෙරෙති. බුදුවරුන් ලොව පහළ වී නැති කාලවල දී මනුෂ්‍යයෝ දානාදි පින්කම් කෙරෙති. සමහරු ධ්‍යාන වඩා බ්‍ර‍හ්මලෝකවල ද උපදිති.
මේ අෂ්ට අක්ෂණයෙන් සමහරක් ලෝවැඩ සඟරාවේ කියා තිබෙන සැටි පෙළට අටුවාවට වෙනස් ය. පටිපාටියත් වෙනස් ය. අක්ෂණ සූත්‍රයෙහි “අයඤ්ච පුග්ගලො පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු පච්ඡාජාතො හොති අවිඤ්ඤාතාරෙසු මිලක්ඛෙසු යත්ථ නත්ථි ගති භික්ඛූනං භික්ඛූනීනං උපාසකානං උපාසිකානං” යනාදීන් වදාරා තිබෙන්නේ භික්ෂු භික්ෂුණී උපාසකෝපාසිකාවන් නො පැමිණෙන ප්‍ර‍ත්‍යන්ත දේශයෙහි ඉපදීම එක් අක්ෂණයක් ලෙස ය.
පව් මිස පිනකැයි නො කරන හැම ක ල
මුනි බණ නො පවතිනා පිටසක්ව ළ
නිසි ලෙස උපනත් ලැබ දන මන ක ල
කිසි කලෙකත් කුසලක් නො කළැකි බ ල
යන කවෙන් ලෝවැඩ සඟරාවෙහි දක්වා ඇත්තේ පිට සක්වළ උපන් කාලය අක්ෂණයක් ලෙස ය.
අක්ෂණ සූත්‍රයෙහි “අයඤ්ච පුග්ගලො අඤ්ඤතරං දීඝායුකං දෙවනිකායං උප්පන්නො හොති” යනාදීන් එක්තරා දේවනිකායක උපන් කාලය එක් අක්ෂණයක් ලෙස වදාරා තිබේ. “දීඝායුකං දේවනිකායන්ති ඉදං අසඤ්ඤ දෙවනිකායං සන්ධාය වුත්තං” යි අටුවාවෙහි දක්වා තිබෙන්නේ ඒ දීර්‍ඝායුෂ්ක දේව නිකාය අසංඥ දේව නිකාය කියා ය.
සිත මිස කයනැති බඹලොව සතරෙ කි
සිත නැතිව ම කය ඇති බඹතලයෙ කි
මෙද සත පින් කොට උපදින පෙදෙස කි
එහි උපනත් කුසලක් නොම කළ හැ කි
ලෝවැඩ සඟරාවේ මේ කවෙන් දක්වන්නේ අරූපභව අසංඥභව දෙක්හි ම උපන් කාලය අක්ෂණයක් ලෙස ය. සිතක් නැති බැවින් අසංඥ භවයෙහි පින් නො කළ හැකි ය. අරූප ලෝකය පින් නො කරන තැනක් නො වේ. ත්‍රිහේතුක පෘථග්ජන පුද්ගලයෝ ද සෝවාන් සකෘදාගාමි අනාගාමි අර්හත් පුද්ගලයෝ ද එහි ඇතහ. පරතෝඝෝසය නො ලබන බැවින් එහි පෘථග්ජන පුද්ගලයන්ට මගපල නො ලැබිය හැකි ය. එහි වෙසෙන සෝවාන් සකෘදාගාමි අනාගාමි පුද්ගලයෝ විදර්‍ශනා භාවනා කොට මතු මතු මගපලවලට පැමිණෙති. ඒ භාවනාව ඉතා උසස් කුශලයෙකි.
“අයඤ්ච පුග්ගලො මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු පච්ඡා ජාතො හොති, සො ච හොති දුප්පඤ්ඤො ඡළො එළමුගො න පටිබලො සුභාසිත දුබ්භාසිතස්ස අත්ථ මඤ්ඤාතුං. අයං භික්ඛවෙ, සත්තමො අක්ඛණො අසමයො බ්‍ර‍හ්මචරියවාසාය.”
මේ අක්ෂණ සූත්‍රයේ සත්වන අක්ෂණය දක්වා වදාරා ඇති පාඨය ය. හොඳ නරක කීම්වල අර්ථය තේරුම් ගැනීමට නො සමත් මෝඩයකුව ඉන්නා අවස්ථාව එක් අක්ෂණයක් බව එයින් ප්‍ර‍කාශ වේ. ලෝවැඩ සඟරාවෙහි “අඳ ගොළු බිහිරිව උපනත් මේ කය” යනාදි කව යොදා තිබෙන්නේ මේ කාරණය සඳහා ය. අඳ ගොළු බිහිරිව උපදින්නෝ ද අහේතුක ප්‍ර‍තිසන්ධිකයෝ ය. ඔවුහු සුභාෂිත දුර්භාෂිතයන් ගේ අර්ථය දැනීමට සමත් නො වෙති. අඳ ගොළු බිහිරන් පමණක් නොව තවත් අහේතුක ප්‍ර‍තිසන්ධිකයෝ ඇත්තාහ. එබැවින් ලෝවැඩ සඟරා කවියෙන් ඒ කාරණය සම්පූර්ණයෙන් කියවී නැති බව කිය යුතු ය. කාමසුගතියේ අහේතුක ප්‍ර‍තිසන්ධිකයන් අතර අන්ධයෝ ද, ගොළුවෝ ද, බිහිරෝ ද, කෙළතොලුවෝ ද, පිස්සෝ ද, වික්කල් ගසන්නෝ ද, නපුංසකයෝ ද, පණ්ඩකයෝ ද, උභතෝබ්‍යඤ්ජනකයෝ ද වෙති. ඒ හැම දෙනා ම සුභාෂිත දුර්භාෂිතයන් ගේ අර්ථය දැන ගැනීමට සමත් නො වන මෝඩයෝ ය.