“ලාභසක්කාරසිලොකසන්නිස්සිතස්ස පාපිච්ඡස්ස ඉච්ඡාපකතස්ස යා පරෙසං ආලපනා ලපනා සල්ලපනා උල්ලපනා සමුල්ලපනා උන්නහනා සමුන්නහනා උක්කාචනා සමුක්කාචනා අනුප්පියභාණිතා චාටුකම්‍යතා මුග්ගසුප්‍යතා පාරිභට්ටතා අයං වුච්චති ලපනා.”[1]
ලාභසත්කාර කීර්ති බලාපොරොත්තු වන්නා වූ ලාමක ආශා ඇත්තා වූ ලාමක ඉච්ඡාවෙන් මඩනා ලද්දා වූ පැවිද්දන්ගේ, මිනිසුන්ගේ සිත් ගැනීම පිණිස ඔවුන්ගෙන් යමක් ලබනු පිණිස කරන කථා ලපනා නම් වේ. ඉහත දැක්වූ පාඨයෙහි ලපනාව ආලපනා සල්ලපනා යනාදීන් වචන තෙළෙසකින් දක්වා ඇත්තේ ය. ඒ වචන වෙන වෙන ම තේරුම් කළ යුතු ය. ඒ මෙසේ ය.
“ආලපනා” යනු විහාරයට ගිහියකු පැමිණි කල්හි මහත්මයා - මහත්මිය අද පැමිණියේ ආරාධනාවක් පිණිස ද? එසේ නම් කොපමණ සංඝයා වුවමනා ද? වුවමනා පමණක් වැඩම කරවා දිය හැකිය යනාදීන් ආරාධනාවක් ගැන බලාපොරොත්තුවක් නො තුබූ ගිහියාට ආරාධනාවක් කරන තැනට පළමුවෙන් කථා කිරීම හා අසවල් අසවල් මහත්වරු නෝනාවරු මේ විහාරයේ දායකයෝ ය, අපගේ හිතවත්තුය, ඔවුහු මෙහි නිතර පැමිණෙන්නේය යනාදීන් උසස් අය තමාගේ දායකයන් කොට කථා කිරීම ය.
“ලපනා” යනු ගිහියන් විසින් තොරතුරු විමසන කල්හි ඉහත දැක්වූ පරිදි කීම ය.
“සල්ලපනා” යනු ගිහියන්ට කථා කිරීමට අවකාශ නො තබා තමා ම කථා කරන කල්හි ඔවුන් කලකිරෙති යි ඔවුනට ද ඉඩ දිදී ඉහත කී පරිදි ම කීම ය.
“උල්ලපනා” යනු මුන්නැහේ මහා ත්‍යාගවන්තයෙක, අනේපිඬු සිටු වැනියෙක, මේ මහත්මිය මහා දානපතිනියක, බුදුසසුන බැබළෙන්නේ මෙබඳු අය නිසාය යනාදීන් පමණට වඩා උසස් කොට කථා කිරීම ය. ගිහියන්ගේ ගුණ බොරුවට වර්ණනා කිරීම ය.
“සමුල්ලපනා” යනු නොයෙක් ආකාරයෙන් නොයෙක් පැතිවලින් උසස් කොට බොරු ගුණ වර්ණනා කිරීම ය.
“උන්නහනා” යනු ඉස්සර නම් මුන්නැහේලා නිතර දන් පින් කළා, විහාරස්ථානයට නිතර පැමිණෙනවා, දැන් නම් පින් අමතක වේගන යනවා වගේය යනාදීන් තමා බලාපොරොත්තු වන දෙය දෙමිය කරමිය කියන තෙක් නැවත නැවත කථාවෙන් වෙළීම ය.
“සමුන්නහනා” යනු එක් ආකාරයකින් කථා කොට තමා බලාපොරොත්තු වන දෙය කරවා ගත නො හැකි වුවහොත් අන් ආකාරයකින් ද, එසේත් නො හැකි වුව හොත් තවත් ආකාරයකින් ද මෙසේ තමාගේ අදහස ඉටු වනතුරු නැවත නැවත නොයෙක් ආකාරවලින් කථාවෙන් වෙළීමය.
“උක්කාචනා” යනු මේ පවුල ගුණවතුන් හඳුනන පවුලක, සැලකිය යුත්තන් හඳුනන පවුලක, යමක් ලදහොත් අප අමතක නො කරන පවුලක, හොඳ දෙයක් ලද හොත් අපට නො දී අනුභව නො කරන පවුලක, ලෝභයෙන් වෙවුල වෙවුලා සැඳි අගින් දෙන පවුලක් නො ව දෙන දෙය ඇති වන්නට ම දෙන පවුලක්ය යනාදීන් අන්‍යයන් උසස් කිරීමය.
“සමුක්කාචනා” යනු එක් ආකාරයකින් දෙයාකාරයකින් පමණක් නො ව හැකි සෑම ආකාරයකින් ම ගිහියන් උසස් කොට කථා කිරීමය.
“අනුප්පියභාණිතා” යනු ඇත්ත නැත්ත යුක්ත්‍යායුක්තිය ගැන සැලකීමක් නො කොට ගිහියා කියන සැම දෙය ම අනුමත කරමින් ඔහු සතුටු වන පරිදි කථා කිරීමය.
“චාටුකම්‍යතා” යනු අපට වගේ නො වෙයි සිතුවොත් මුනනැහේට නො කළ හැකි දෙයක් නැත, මුන්නැහේලාගේ උදව්ව නැතිව අපට මේ වැඩ නො කළ හැකිය, මේ ස්ථාන නො පැවැත්විය හැකිය යනාදීන් තමා පහත් තන්හි තබා ගිහියා උසස් කොට කථා කිරීම ය.
“මුග්ගසූප්‍යතා” යනු තැම්බුණු ඇටත් නො තැම්බුණු ඇටත් ඇති මුං ඇට මාළුව සේ දායකයා සතුටුවන පරිදි බොරු සැබෑ මුසු කොට කථා කිරීමය.
“පාරිභට්‍යතා” යනු ගිහියන් සතුටු කරවනු පිණිස ඔවුන්ගේ දරුවන් වඩාගෙන සුරතල් කිරීමය.
-
විභ - 261 පි. ↑